Türk siyasal hayatında Hüseyin Abdullah Alpdoğan

Abstract

ÖZETCumhuriyetin ilk yıllarında Doğu ve Güneydoğu Anadolu'da meydana gelen Şeyh Sait ve Ağrı İsyanlarından dolayı devlet birtakım tedbirler almıştır. Bu tedbirlerden biri de 1927'de kurulmaya başlanan Umumi Müfettişliklerdir. Tunceli'de Osmanlı Devleti'nin idaresi altında olduğu zamandan başlayarak Milli Mücadele döneminde ve Cumhuriyet'in ilk yıllarında birçok asayişsizlik ve isyan hareketi meydana geldiği gibi buradaki aşiretler Şeyh Sait ve Ağrı İsyanları sırasında da benzer alışkanlıklarını sürdürmüştür. Sonunda devlet Tunceli'nin bu isyankâr tavırlarını durdurmak ve bölgenin gelişmesini sağlamak için birtakım ıslah girişimlerinde bulunmaya başlamıştır. Bu girişimlerden bir tanesi de 1936'da IV. Umumi Müfettişliğin kurulması ve müfettiş olarak Hüseyin Abdullah Alpdoğan'ın tayin edilmesidir. Hüseyin Abdullah Alpdoğan IV. Umumi Müfettiş olarak bölgede asayiş, ekonomi, eğitim, sağlık ve bayındırlık alanlarında birçok faaliyet yürütmüştür. Ancak yürüttüğü bu faaliyetler en fazla bölgedeki ağa ve seyitleri rahatsız ettiğinden bunlar 1937-1938 yıllarında birçok isyanın çıkmasına sebep olmuşlardır. Bu isyanlar Hüseyin Abdullah Alpdoğan tarafından başarılı bir şekilde bastırılmış ve Tunceli Cumhuriyetin değerleriyle buluşturulmaya başlamıştır.Anahtar Kelimeler: IV. Umumi Müfettişlik, Hüseyin Abdullah Alpdoğan, Tunceli/ Dersim, İsyan, Reis, Seyit.

ABSTRACTIn the first years of Turkish Republic, because of the Sheik Sait and Ağrı Revolts occuring in East and Souteast Anatolia, government took a set of measures. One of these measures was Public Supervisorships that started to be founded in 1927.In Tunceli, starting at the time when the region was under the control of Ottoman Empire, many public order crimes and revolts occured during the war of independence and in the first years of Turkish Republic and also tribes in this region maintained similar habits during Sheik Sait and Ağrı Revolts. Finally, to stop Tunceli's this rebellious attitudes and to provide a development to region, government started a set of reclamation attempts. One of these attempts was that IV. Public Supervisorship was founded in 1936 and Hüseyin Abdullah Alpdoğan was appointed as inspector. Hüseyin Abdullah Alpdoğan as IV. Public Inspector did many activities in the fields of public order, economy, education, health and prosperity. But, because these activities mostly disturbed landlords and sayyids in this region, they caused many revolts to break out in 1937 and 1938. These revolts were suppressed successfuly by Hüseyin Abdullah Alpdoğan and Tunceli started to bring together with the values of republic.Key Words: IV. Public Supervisorship, Hüseyin Abdullah Alpdoğan, Tunceli/ Dersim, Revolt, Warden, Sayyid.