Elazığ ili kolan ve çarpana dokumaların incelenmesi

Abstract

Bu araştırmanın genel amacı, Elazığ ilindeki kolan ve çarpana dokumaları incelemek bilimsel bir kaynak oluşturmaktır. Veri toplama aracı olarak; anket ve bilgi formu kullanılmıştır. Elde edilen veriler çizelgelere aktarılarak frekans ve yüzdeleri alınıp, değerlendirilip, yorumlanmıştır. Veri toplama araçlarının çözümlenmesi sonucunda; yörede dokuma yapan bireylerin, Elazığ doğumlu olduğu, orta yaş grubunda yer aldıkları, okuma yazma bilmedikleri, yörede el sanatları içerisinden yoğun olarak dokuma (halı, kilim, kolan, çarpana) yaptıkları, dokuma yapmayı aile bireylerinden öğrendikleri ve küçük yaşlarda dokuma yapmaya başladıkları belirlenmiştir. Ana araç olarak; kolan dokumada yer tezgâhı, gücü çubuğu ve kazık, çarpana dokumada ise çarpana ve kazık kullanıldığı tespit edilmiştir. Yörede çarpana aracına `Si`, yapılan çarpana dokumalara ise `Kajik` adının verildiği, eskiden çarpanaların eşek, at, öküz derilerinden, günümüzde ise karton, plastik, plaka vb. hammaddeler ile yapıldığı tespit edilmiştir. Gereç olarak yörede çok bulunan, ekonomik ve dayanıklı olan yün ve kıl elyaftan yapılan iplikler kullanılmıştır. Çarpana dokuma tekniği olarak ayna simetriği ve desen aktarma tekniği kullanılmıştır. Kullanılan motiflere yörede kertik (kutucuk, sandık), hestik (kurtağzı), nikirest (çalgeçir) isimleri verilmiş ve zeminde çoğunlukla lacivert, desende de ise bordo ve beyaz renkler kullanılmıştır. Yörede kolan dokumalara `Navmal` ismi verilmekte ev süsü, çuval sapı, çadır süsü olarak kullanılmaktadır. Kolan dokumalarda atkı ve çözgüde kahverengi yün ve kıl iplik çoğunlukta olmakla birlikte beyaz, kırmızı, turuncu, bordo, lacivert vb. renklerde kullanılmaktadır. Dokumalar genellikle tek katlı iplikle, bahçede ve yaylalarda, ilkbahar ve yaz mevsimlerinde yapılmıştır. Bireylerin kolan ve çarpana dokumayı ihtiyaçlarını gidermek ve çeyiz hazırlamak için yaptıkları öğrenilmiştir. Kolan ve çarpana dokumaların kullanım alanları ve kullanılan gereçlerdeki farlılık boyut ölçülerini etkilemektedir.Anahtar Kelimeler:Kolan ve Çarpana Dokumalar, Elazığ, Dokuma, Tezgâh, Çarpanalar

The overall purpose of this research, loom and tablet weaving investigation in the province of Elazig is to create a scientific source. As a data collection tool; questioannaires and information forms are used. The resulting data is transferred to the charts, frequencies and percentages were taken and evaluated and interpreted. As a result of analysis of the data collection instruments; individuals who weawed in the region , they were born in Elazig, located in the middle age group, illiteracy that,within handicrafts in intensively woven (carpets, rugs, loom, tablet), they have learned weaving from family members and they are determined to start woven at a young age. As the main vehicle; ground loom in loom weaving, and a pile strength bar, the pile and cards are used in the tablet waving is determined. In the region tablet tools called `Si`, while for the fabrics `Kajika` which was named, tablets are made by donkey, horse, ox skins formerly, today a cardboard, plastic, plate, etc. has been found for raw materials. Locally, as abundant supplies, economical and durable, made of wool and hair fibers, yarns have been used. As tablet weaving techniques mirror symmetry and pattern transfer technique was used. The motifs used in the region , kertik (boxes, crates), hestik (dog), nikirest (çalgeçir) name is given, and the background is mostly navy blue, burgundy and white color pattern is also been used. In the area , the loom weawings called as `Navmal` and they are used as home decoration, handle bags, tent decorations. Loom in weaving, there are mostly brown in color wool and hair in the warp and weft yarns, although there are white, red, orange, burgundy, navy blue and so on colors are used. Their woven are usually made by single-ply yarns in the garden and in the highlands, have done in the spring and summer seasons. To resolve needs of individuals loom and tablet woven and to prepare the dowry, they have learned. The usage areas of loom and tablet of weaving and the variations of equipment used in weaving affects in size.Key Words: Loom and Tablet Weaving, Elazig, Weaving, Loom, Cards