Şanlıurfa tepme keçeciliğinin yeni tasarımlarda kullanılması

Abstract

Keçe yaşam koşullarından dolayı Orta Asya dolaylarında kullanılan ve insanlık tarihi kadar eski bir geçmişe sahip, ilk tekstil ürünü özelliğini taşımaktadır. Türkler tarafından dünyanın farklı yerlerine taşınmış olan bu el sanatı, Anadolu 'ya da Türkler aracılığıyla geldiği düşünülmektedir. Keçe; pullu yapıda olan yün lifinin ısı, nem, basınç altında, sabun, yağ, asit gibi bileşenlerin sıralı ve teknik bir şekilde uygulanmasıyla keçeleştirilerek yapılan tekstil yüzeyidir. Günümüzde Anadolu'da geleneksel yöntemle üretimine devam eden illerimizden biride Şanlıurfa'dır. Bu çalışmada Şanlıurfa merkez, Birecik ve Siverek deki keçe atölyeleri evren olarak seçilmiştir. Yöredeki 5 usta ve 70 adet keçe ürün örneklem olarak ele alınmıştır. Veri toplama aracı olarak; ustalarla yapılan görüşme formu ve keçe ürünlerin teknik ve özelliklerini yansıtan bilgi formları kullanılmıştır. Yapılan araştırmada bu mesleğin aile bireyleri tarafında aktarıldığı ve erkek bireyler tarafından yapıldığı görülmüştür. Ustaların keçe üretiminde geleneksel yöntemin yanında makine kullandıkları tespit edilmiştir. Ustaların ilk başvurdukları gereç ise kuzu doğduktan sonraki ilk kırkımdan elde dilen yündür. Ustaların keçeyi, sipariş doğrultusunda ya da kendileri için ürettikleri, keçe ürünün özelliğinin müşteri tarafından belirlendiği ve keçe yaygıların her birinin bir ismi olduğu tespit edilmiştir. Alanda yapılan araştırmada keçe yaygıların boylarının ortalamasının 305,5/95,5 arasında, kalınlığının 1,488 mm olduğu ve ortalama ağırlığının da 6.642 gr olduğu tespit edilmiştir. Keçe yaygıların genellikle dikdörtgen formdadır. Bu formdan dolayı ise genellikle geometrik şekillerden elde edilen soyut bezemeler ve diğer bezeme türlerini birlikte kullandıkları görülmüştür. Ustaların genellikle keçede koyun yünlerinin doğal renklerini kullandıkları ve bunu sırasıyla yörede önem arz eden renklerin takip ettiği görülmüştür. Her ustanın kendine has bir kompozisyon şeklinin olduğu ve bu kompozisyon şeklinin ustanın kimliğini yansıtan özelliği olduğu belirtilmiştir. Yörede yapılan araştırmalar sırasında yörenin sosyal ve kültürel yaşamında önemli yeri olan esin kaynakları not edilmiştir. Bu esin kaynakları yörenin tarihi ve mimari eserleri, yiyecek, hayvanları ve mesleklerinden seçilmiştir. Bu esin kaynaklarından yararlanılarak 10 adet tasarım oluşturulmuştur. Yapılan tasarım çalışmalarından 3 adet seçilerek üretilmiş ve üretimde yeni tekniklere de yer verilmiştir.Anahtar Kelimeler : Keçe, tepme keçe, yeni tasarım

The felt has the feature of being the first textile product that is used around the Central Asia and it has an old history as the history of human beings. It is thought that this handcraft was carried to the different parts of the world by Turkish people and also introduced to Anatolia thanks to them. Felt is a textile surface which is produced by applying some components such as soap, oil and acid to wool fiber that has scaly structure within a serial and technical way under heat, humid and pressure. Nowadays, Şanlıurfa is one of the provinces in Anatolia where traditional manufacturing of felt continues. In this study, Şanlıurfa is chosen as the research area, Birecik and Siverek as research universes. 5 artisans and 70 felt handcrafts of this region are studied as samples. Interview forms of the artisans and information forms reflecting the technic and features of felt crafts are used as data collection tools. It is seen in the study that this craftsmanship is transferred via family members and practiced by men. Besides, it is identified that the artisans use machinery in addition to traditional methods to manufacture felt. The initial material used by all artisans is the wool taken from the first shearing of the sheep after it's birth. While artisans are manufacturing felt, it is found that each of the felt mats has a name and artisans manufacture in accordance with orders or the features of felt manufacture determined by customers. It is revealed in the field study that the length of felt mats is approximately between 305.5 and 95.5, the thickness of them is approximately 1,488 mm and their kilogram is approximately 6.642. Felt mats generally have rectangular form; and as a result of this form it is seen that they are generally used as abstract ornaments made by geometrical shapes together with other ornament types. In felt manufacturing, all the artisans generally use the natural colors of sheep's wool and respectively other colors that are important for the region. Moreover, it is seen that each artisan has his own composition form and this composition form reflects the identity of the artisan. During the field study of the region, inspiration sources which have an important place in the social and cultural lifestyle of the region were noted. These inspiration sources were chosen from the history, architectural buildings, animals, foods, and professions of the region. 10 designs were made by making use of these inspiration sources. 3 designs were chosen from design works and produced. New methods were also used during manufacturing.Key Words : Felt, conventional felt, new design