Aydın ili Bozdoğan yöresi kıl çadır dokumalarının fiziksel özelliklerinin incelenmesi

Abstract

Bu araştırmanın amacı, Aydın ili Bozdoğan yöresinde üretim faaliyeti devam eden geleneksel kıl çadırları ve Nazilli ilçesinde bulunan kıl çadır fabrikasının üretim aşamalarını incelemektir. Ayrıca geleneksel el dokuma ile fabrikasyon üretim kıl çadır dokumalarının bazı fiziksel özelliklerini incelemek ve kıyaslamaktır. Araştırma evrenini Aydın ilindeki kıl çadır dokumacılığı oluşturmaktadır. Bozdoğan yöresinde kıl çadırı üretimini yoğun olarak gerçekleştiren Kızılca, Olukbaşı, Dutağaç köyleri ve Nazilli ilçesinde bulunan kıl çadır dokuma fabrikası ve buralardan elde edilen 3 farklı elyaf, iplik ve 5'er metre dokuma numuneleri örneklem olarak seçilmiştir. Kıl çadır üretim aşamaları hakkında veri toplama aracı olarak anket formu uygulanırken, kıl çadırlarının fiziksel özelliklerini tespiti için TSE, ISO ve AATCC standartları kapsamında testler gerçekleştirilmiştir. Elde edilen bulgular, Kruskal- Wallis H, levene homojenlik testi ve Mann Whitney U testleri kullanılarak incelenmiştir. Yörede uygulanan anket formu neticesinde Kızılca, Olukbaşı ve Dutağaç köylerinde sadece 11 bireyin dokumacılık ile uğraştığı ve bunların tamamının erkek, orta yaş grubu ve evli oldukları tespit edilmiştir. Ayrıca bireylerin çoğunluğunun ilköğretim mezunu olduğu ve dokumacılığı meslek olarak yaptıkları görülmektedir. Geleneksel dokumacılıkta %100 siyah keçi kılı kullanıldığı ve eğirme işleminin bayanlar tarafından çark adı verilen araçta yapıldığı sonucuna varılmıştır. Dokuma aşamasında ahşap, 2 pedallı ve çerçeveli tezgâh kullanılmaktadır. Fabrikasyon dokumacılıkta ise %70 ve %40 oranında siyah ve boz renkte keçi kılı kullanılmakta ve eğirme işlemi ştrayhgarn ve friksiyon iplikçilik sisteminde gerçekleştirilmektedir. Dokuma aşamasında mekikli ve kancalı dokuma makinalarının kullanıldığı ortaya çıkmıştır. Çalışmada gerçekleştirilen fiziksel ve kimyasal analizler sonucunda, kıl elyafı inceliği ve elyaf kompozisyonu belirlenmiştir. Ayrıca geleneksel ve fabrikasyon kıl çadır dokumaların fiziksel özelliklerini tespit etmek amacıyla dokumalara ait atkı ve çözgü iplik numaraları incelenmekte, bununla birlikte, dokumayı oluşturan ipliklerdeki büküm sayıları tespit edilerek dokumaların iplik özelliklerindeki farklılıklar ortaya çıkarılmaktadır. Dokumalardaki yapısal farklılıkların belirlenmesi adına, sıklık, gramaj ve kalınlık özellikleri test edilmiştir. Farklı özelliklerdeki kıl çadırların konfor özelliklerini değerlendirmek amacıyla yırtılma mukavemeti, yanmazlık, hava geçirgenliği ve su iticilik testleri uygulanmıştırKey Words : Yörük, Kıl çadır, Dokuma, Fiziksel testler, Kimyasal testler

The aim of this research is to examine the production stages of the traditional goat's hair tents which are still being produced in Aydın city, district of Bozdoğan, and in factories located in Nazilli province. Moreover the aim is also to examine and compare the some physical characteristics of traditional handmade goat's hair tents and factory produced goat's hair tents. The scope of the research is based on goat's hair tent weaving in Aydın city. Three different types of fibre, threads and 5 metre weaving samples have been taken as examples from the goat's hair tent weaving factory located in Nazilli province and villages of Kızılca, Olukbaşı, Dutağaç located in Bozdoğan district, where goat's hair tent production is intensively carried out. A questionnaire was used in order to collect data regarding the production process of said tents, and in order to determine the physical characteristics of goat's hair tents, tests carried out within the scope of TSE, ISO and AATCC standards were conducted. The information obtained, has been examined using Kruskal –Wallis H, levene, homogenity test, Mann Whitney U tests. Following the questionnaire that was filled in the region, it has been found out that only 11 individuals were active in weaving in the villages of Kızılca, Olukbaşı and Dutağaç and that all of these individuals were male, middle aged and married. It has also been determined that the majority of the individuals had graduated from primary school and that they were doing weaving as an occupation. It has been realized that in traditional weaving 100% black goat's hair is used and the spinning process was performed by women using a spindle. During the weaving stage a loom with 2 pedals is used which is made of wood. During fabrication weaving however goats hair which are black and brown are used at the rations of 70% and 40% respectively, and the spinning process is carried out within the strayhgarn and friction threading system. During the weaving stage, it has been determined that shuttle looms and heddles were used. Following the physical and chemical analysis carried out in the study, the fineness of the fibre and the fibre composition has been determined. Moreover the number of weft and warp threads belonging to the weaving in order to determine the characteristics of the traditional and factory made goat's hair tent weaving have been counted, and together with this, the differences between the thread characteristics of the weaving have been determined by counting the twists of threads that form the weaving. In order to determine the structural differences of weavings, the density, gram weight and thickness characteristics have been tested. In order to evaluate the comfort characteristics of goat's hair tents, tear tests, durability, non flammability, air permeability and water repellent tests have been applied.Key Words : Yoruk, Goat hair tent, Weaving, Physical testing, Chemical testing