Çankırı yâran (yâren) sohbetleri ve simav yâren toplantılarında icrâ edilen eserlerin makam-usûl-tavır açısından mukayeseli incelenmesi

Abstract

Anadolu'nun birçok yerinde eski dönemlerden kalma halk eğlenceleri vardır. Çok farklı adlarla bilinen bu eğlencelerin kökeni incelendiğinde Orta Asya coğrafyasına kadar uzandığı söylenebilir. Bu eğlencelerin ilk örnekleri, Ahilik Teşkilatı izlerini taşıdığı zamanla bu uygulamanın yörelerde farklı isimler adı altında çeşitlenerek kültürel bir değişim yaşadığı açıkça bilinmektedir. Elazığ'da Kürsübaşı, Şanlıurfa'da Sıra Gecesi, Çankırı'da Yâran Sohbetleri, Kütahya'da Yâren Toplantıları, Balıkesir'de Barana, Konya'da Yatsı Oturumları gibi isimler altında yapılan bu eğlencelerin sosyal dayanışma ve kültürel anlamda gelişme vazifesini yerine getirdiği görülmektedir. Bu eğlenceler, bireyi hayata hazırlamada birinci derece işlevi olan mekânlar olarak tarihteki yerlerini almıştır. Çankırı-Merkez- `Yâran` ve Kütahya-Simav `Yâren` toplantılarında da söz konusu işlevin varlığından söz edilebilmektedir. Bu çalışmamızda günümüze kadar ulaşmış aynı adla yapılan Çankırı yâran sohbeti ve Kütahya yâren toplantı geleneğindeki uygulamalar temel alınarak her iki sohbet ortamının benzer ve farklı yönleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Söz konusu benzerlikler ve farklılıklar, her iki yörede icrâ edilen müzikal örnekler, müzik unsurları göz önüne alınarak mukayese edilmiştir. Konu ile ilgili kaynaklardan faydalanılarak ön hazırlığın yapıldığı çalışmamızda, her iki gelenek için bizzat geleneğin yaşatıldığı doğal ortamlarında görüşme yöntemleri kullanılarak, geleneğin tanıtımında çalışmamıza öncülük eden kaynak kişilerin biyografileri, yetiştikleri kültür ortamları, sohbet geleneğinin ne zamandan beri içinde olduklarına dair bilgiler, icrâ ettikleri eserleri ve geleneksel yapı ile ilgili gerekli tüm detaylar sahada gerçekleştirdiğimiz görüşmeler kapsamında değerlendirilerek kayıt altına alınmıştır. Çalışmamızın verileri, sohbet ortamları gözlemlenerek, ilgili kaynak kişilerle görüşmeler yapılarak toplanmıştır. Elde edilen bulgular çalışmamızın analiz bölümünde incelenerek yorumlanmış, derlenen halk müziği örnekleri notaya alınmıştır.Anahtar Kelimeler : Çankırı Yâran Sohbetleri, Simav Yâren Toplantıları,

In many regions of Anatolia, there live folk entertainments belonging to the ancient times. It can be said that these entertainments, known for their very different names, extend up to the Central Asian geography when their origins are examined. It is obvious that these practices had undergone a cultural change and become diversified under different names in the regions as the first examples of these entertainments bear the traces of the Ahilik Organization. These enjoyable activities under the names of Kürsübaşı in Elazığ province, Sıra Gecesi in Şanlıurfa, Yaran Conversations in Çankırı, Yaren Meetings in Kütahya, Barana in Balikesir, and Yatsı Conversations in Konya have the purpose of social solidarity, fraternity, friendship and development in terms of culture. These entertainments have taken place in history as the places which have primary functions in preparing individuals for life. In the Çankırı-Merkez- `Yaran` and Kütahya-Simav `Yaren` meetings, the presence of the mentioned function can be mentioned. In this study, we tried to determine the similar and different aspects of both conversation environments based on the practices of Çankırı yaran conversation and Kütahya yaren conversation traditions. The stated similarities and differences were compared by considering musical elements and music elements created and performed in both regions. In our study, for which the preliminary preparations are made through the usage of the sources related to the subject, we use the methods of interviewing in the natural environments where the tradition has been personally experienced for both traditions; the biographies of the pioneer persons leading our work for the introduction of tradition, their cultural environments, information about how long they are engaged in conversation tradition and all necessary details about the traditional structures and their works are evaluated and recorded within the scope of interviews that we have realized on the site. The data of our work were collected by observing the conversation rooms and interviewing with the relevant people. The obtained findings are examined and interpreted in the analysis section of our study, and the collected folk music samples are taken into consideration.Key Words : Çankırı Friends' (Yâran) Conversations, Simav Friends' (Yâren)Meetings