Sürdürülebilir giysi tüketim davranışının incelenmesine yönelik bir araştırma

Abstract

Doğanın sınırsız kaynaklara sahip olduğunu düşünenler nedeniyle aşırı üretim ve hızlı tüketim davranışlarının dünyanın geleceğini yok ediyor olması insanlığın doğayla süratle barışması gerekliliğini göstermektedir. Bu anlamda, petro-kimyadan sonra çevresel kirliliğin ikinci önemli nedeni olan moda ve giyim endüstrisindeki tüketim davranışlarına küresel bir çare olarak görülen `sürdürülebilirlik` yaklaşımının giysi tüketim davranışlarına yansımaları çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Bu nedenle; sürdürülebilirlikle ilgili bilinç düzeyinin gençlerin giysi tüketim davranışlarını etkileyip etkilemediğinin `Planlı Davranış Teorisi` kapsamında tespit edilmesi çalışmanın amacı olarak belirlenmiştir. Bu amaçla, 2017-2018 eğitim-öğretim yılı bahar dönemi Başkent Üniversitesi Güzel Sanatlar Tasarım ve Mimarlık Fakültesi'nde öğrenim gören, 18-25 yaş aralığındaki 600 öğrenciden alınan veriler değerlendirmeye alınmıştır. Verilerin elde edilmesinde `Sürdürülebilir Giysi Tüketim Davranışı Ölçeği` adı verilen anket formu hazırlanmıştır. Ölçeğin yapı geçerliliğinin ispatlanması amacıyla geliştirilen, keşfedici faktör analizi öncesi Kaiser-Meyer-Olkin ve Barlett Testi yapılmış ve doğrulayıcı faktör analizinde anketin ikinci bölümünde yer alan `Sürdürülebilir Tüketim Bilinci Ölçeği` nin (STBÖ) üç faktörlü ve anketin üçüncü bölümünde yer alan `Sürdürülebilir Giysi Tüketiminde Planlı Davranış Ölçeği`nin (PDÖ) dört faktörlü yapıları doğrulanmıştır. Ölçme aracının güvenilirliğini tespit etmek amacıyla hesaplanan Cronbach Alfa (STDÖ= 0.89; PDÖ=0.88) katsayılarına göre her iki ölçeğinde bu örneklem için oldukça güvenilir oldukları tespit edilmiştir. Araştırmanın alt problemlerine cevap bulmak amacıyla oluşturulan araştırma modeline göre belirlenen 12 hipotezin test edilmesinde yapısal eşitlik analiz yönteminden yararlanılmıştır. Araştırma sonucunda elde edilen bulgulara göre; gençlerin, sürdürülebilirliğin `çevresel` boyutundaki bilinç düzeylerinin, Planlı Davranış Teorisinin `tutum` boyutunu olumlu, `öznel norm` boyutunu olumsuz etkilediği görülmüştür. Gençlerin, sürdürülebilirliğin `ekonomik` boyutundaki bilinç düzeylerinin `tutum` boyutunu olumlu, `öznel norm` boyutunu olumsuz etkilediği görülmüştür. Gençlerin, sürdürülebilirliğin `sosyal` boyutundaki bilinç düzeylerinin `tutum` boyutunu olumlu, `öznel norm` boyutunu olumsuz etkilediği ve sürdürülebilirliğin hiçbir boyutundaki bilinç düzeyinin `algılanan davranışsal kontrol`ü etkilemediği gözlenmiştir. Diğer taraftan, Planlı Davranış Teorisi boyutlarından `tutum`un `davranış niyeti`ni olumlu; `öznel norm`un ve `algılanan davranışsal kontrol`ün `davranış niyeti`ni olumsuz etkilediği de elde edilen sonuçlar arasındadır. Sonuç olarak; gençlerin sürdürülebilirliğe ilişkin bilinç düzeylerinin giysi tüketimi kapsamında daha güçlü bir sürdürülebilir davranış niyeti oluşturduğu değerlendirilmiş, bu bağlamda gençlerin sürüdürülebilir giysi tüketim davranışı sergileme niyetlerini arttırmak amacıyla bilinç düzeylerini yükseltmeye yönelik bir eğitim programı önerisinde bulunulmuştur. Araştırmanın, toplumda sürdürülebilir giysi tüketim davranışının yaygınlaşması konusundaki farkındalığın arttırılmasına katkı sağlamasının yanı sıra, araştırma sürecinde, geliştirilen eğitim programı önerisinin bu alanda yapılacak çalışmalara kaynak olabileceği değerlendirilmektedir.Anahtar Kelimeler: Tekstil ve Moda Tasarımı, Sürdürülebilirlik Bilinci, Sürdürülebilir Giysi Tüketim Davranışı, Planlı Davranış Teorisi, Sürdürülebilirlik Eğitimi.

The fact that overproduction and rapid consumption behaviors are destroying the future of the world due to those who think that nature has unlimited resources shows that humanity must reconcile rapidly with nature. In this sense, the subject of the study is; reflections of `sustainability `approach, which is seen as a global remedy for consumption behaviors in fashion and clothing industry, which is the second most important cause of environmental pollution after petrochemistry. Therefore, the aim of the study is to determine whether the consciousness of sustainability affects the consumption behavior of young people within the scope of `Planned Behavior Theory`. For this purpose, the data obtained from 600 students aged 18-25 years studying at Başkent University Faculty of Fine Arts Design and Architecture in the spring semester of 2017-2018 academic year were evaluated. In order to obtain the data, a questionnaire form. called `Sustainable Clothing Consumption Behavior Scale` is prepared. Kaiser-Meyer-Olkin and Barlett Tests were performed before exploratory factor analysis which was developed to prove the construct validity of the scale. In the confirmatory factor analysis, the three-factor structures of the `Sustainable Consumption Consciousness Scale` (SCCS) which is in the second part of the questionnaire and the four-factor structures of the `Planned Behavior Scale for Sustainable Clothing Consumption` (PBS) which is in the third part of the questionnaire, were confirmed. In order to determine the reliability of the measurement tool, it was found that they were quite reliable for this sample in both scales according to the Cronbach's Alpha coefficient (SCAS = 0.89; PBS = 0.88). A structural equation analysis method is used to test the 12 hypotheses, formed according to the research model to find answers to the sub-problems of the study.According to the findings of the research; Planned Behavior Theory; in the context of the components of sustainable clothing consumption behavior, that the environmental level of consciousness of sustainability affects `attitude` positively, affects `subjective norm` negatively; that the economic level of consciousness of sustainability affects `attitude` positively and `subjective norm negatively; the social level of consciousness of sustainability affects `attitude` positively, affects `subjective norm` negatively and that no level of consciousness of sustainability affects `perceived behavioral control`.On the other hand, `attitude` affects `behavior intention` positively, `subjective norm` affects `behavior intention negatively affects and `perceived behavioral control` affects `behavior intention` negatively are among the results obtained. As a result; it was evaluated that the consciousness of young people about sustainability constitutes a stronger sustainable behavior intention within the context of clothing consumption, and in this context, a training program was proposed to raise the consciousness level of young people in order to increase their intention to exhibit sustainable clothing consumption behavior.In addition to contributing to raising about the spread of sustainable clothing consumption behavior in the society, it is considered that the proposal of the developed education program may be the source of the studies to be conducted in this field.Key Words: Textile and Fashion Design, Sustainability Consciousness, Sustainable Clothing Consumption Behavior, Planned Behavior Theory, Sustainability Training.