İstanbul Topkapı Sarayı Darphane-i Amire binaları yapı malzemelerinde arkeometrik çalışmalar

Abstract

İstanbul'da tarihi yarımadanın en önemli tarihi bina grubunu oluşturan Darphane-i Amire Binaları, Topkapı Sarayı'nın idari işleyişinde önemli bir yer tutan zamanının endüstriyel bir merkezi durumundaydı. Sahip olduğu değerlerle 19. yüzyıl Osmanlı mimarisi yansıtan yapıların korunmasına hizmet edecek bu incelemeler gerçekleştirilen alan çalışmaları sonucu elde edilen örnekler üzerinde gerçekleştirilmiştir. Tarihi yapı grubuna ait taş/kayaç, toprak, seramik (tuğla ve kiremit), harç (derz ve moloz dolgu), sıva/sıva katı, metal (çivi, kenet) örneklerinin tanımlanması, özellikle yapılarda kullanılan taş ve seramiklerin fiziksel, kimyasal ve petrografik özellikleri ile restorasyona dönük malzeme kaynaklarının belirlenmesi çalışmanın amacını oluşturmaktadır. Örnekler öncelikle görsel olarak değerlendirildikten sonra fotoğraflanarak belgelenmiş ve kodlanmıştır. Örneklemeler planlar üzerinde belirtilmiştir. Arkeometrik çalışmalar kapsamında taş ve seramiklerin temel fiziksel özellikleri (kayaç sertliği, birim hacim ağırlığı, su tutma kapasitesi, gözeneklilikleri), suda çözünen toplam tuz miktarı tayini için iletkenlik ölçümü (kondaktometrik analiz), anyon analizleri, harç ve sıvalarda agrega/bağlayıcı ve agregada tanecik dağılımı analizi, ince kesitlerin hazırlanıp optik mikroskop analizi ile metal örneklerin kimyasal bileşimleri Noktasal Mikro-XRF ve PED-XRF analizleri ile gerçekleştirilmiştir. Çalışma sonucunda yapı malzemeleri tanımlanmış, taş/kayaçların olası jeolojik kaynakları belirlenmiştir.

The Darphane-i Amire Buildings, which constitute the most important historical building group of the historical peninsula in Istanbul, was an industrial center of the time which occupied an important place in the administrative functioning of Topkapı Palace. These studies, which will serve to protect the buildings reflecting the 19th century Ottoman architecture with the values it has, were carried out on the samples obtained as a result of the field studies. Definition of samples of stone / rock, soil, ceramic (brick, tile and brick), mortar (joint and debris filler), plaster / plaster layer, samples belonging to historical building group, especially physical and chemical of stone and ceramics used in buildings The aim of this study is to determine the petrographic properties and the material resources for restoration. The samples were firstly photographed and then documented and coded. Samples are indicated on the plans. Basic physical properties of stones and ceramics (rock hardness, unit weight, water holding capacity, porosity), conductivity measurement for water soluble total salt content (conductometric analysis), anion analysis, aggregate / binder and aggregate in mortars and plasters distribution, thin sections and optical microscopy analysis. As a result of the study, building materials were defined and possible geological resources of stone / rocks were determined.