Hazır giyim işletmelerinin tasarım yaklaşımlarının tasarımcı-yönetici bağlamında değerlendirilmesi

Abstract

Günümüzde sanayi ve teknolojide yaşanan gelişmeler ve küreselleşen dünya anlayışı hazır giyim sektöründe tasarım, tasarımcı, yaratıcılık, özgünlük gibi kavramların önemini arttırmıştır. Teknolojinin gelişimi ile modayı yakından takip eden, Dünya'nın her yerindeki modaya kolayca ulaşabilen, bilinçli bir tüketici kitlesinin oluşması işletmelerin tasarımcı ile çalışma, modaya uygun özgün, yaratıcı ve tasarım giysiler üretme gerekliliğini ortaya çıkarmıştır. Bu durumdan yola çıkarak hazır giyim işletmelerinin tasarım yaklaşımlarının tasarımcı ve yönetici bağlamında değerlendirilmesinin amaçlandığı bu çalışmada; işletme ve tasarımcıların tasarım ve tasarımcı kavramlarını nasıl algıladıkları, işletmelerde tasarım süreci uygulamalarının nasıl gerçekleştiği, tasarımcıların tasarım ile ilgili görüş ve uygulamalarının örtüşüp örtüşmediği ve tasarımcıların yaratıcılıklarını sergilemede karşılaştıkları kısıtlar incelenmiştir. Araştırmanın örneklemini; Ankara ilinde bulunan tesadüfi yöntem ile seçilen 41 işletmenin tasarım departmanından sorumlu yöneticiler ve bu işletmelerde önceden çalışmış veya hala çalışmakta olan 58 tasarımcı oluşturmaktadır. İki bölümden oluşan araştırmanın; ilk bölümünde, seçilen konu ile ilgili literatür taraması yapılmış ve araştırmanın kavramsal çerçevesi oluşturulmuştur, ikinci bölümünde ise tasarımcılara ve işletmenin tasarım departmanından sorumlu yöneticilere uygulanmak üzere iki ayrı ölçme aracı hazırlanmıştır. Elde edilen veriler Sosyal Bilimler İstatistik Paketi (SPSS 22.00) kullanılarak analiz edilmiş, frekans ve yüzde çizelgeleri halinde sunularak yorumlanmıştır. Ayrıca tasarımcı ve yöneticilerin tasarım ve tasarımcı ile ilgili görüşleri ve demografik özellikleri ile görüş, uygulama ve kısıtları arasındaki ilişki ki-kare testi ile p<0.05 anlamlılık düzeyinde değerlendirilmiştir. Aralarında ilişki olmayan seçenekler ilgili çizelgelerde sunulmamıştır.Araştırma sonucunda; tasarımcılar için tasarım kavramının, tüketici istek ve beklentileri doğrultusunda yaratıcı bir ürün ortaya koymayı ifade ettiği, yöneticiler için ise rakip işletmelerin üretmediği, piyasada benzeri olmayan, farklı bir ürün ortaya koymak olduğu görülmüştür. Moda gösterileri, fuarlar, dergi, mağaza, katalog vb. görsellerden beğendiğim giysilerin modellerinde küçük değişiklikler yaparak seçeneğine tasarımcıların önemli bir çoğunluğu `bazen` cevabı verirken, yöneticilerin çoğunluğunun ise `her zaman` cevabıyla, özgün tasarımlar yapmadıkları belirlenmiştir. Tasarımcıların `bazen`, yöneticilerin `hiçbir zaman` fuar ve mağazalarda beğendikleri modellerin, model ve kalıp kopyasını alarak ve diğer işletmelerin ürettikleri giysileri daha ucuza mal edecek giysi tasarımları yapmadıklarını belirtmeleri çelişkili bir durum olarak görülmüştür. Tasarımcılar, AR-GE çalışmaları için (yurtiçi-yurtdışı paydaşlarla işbirliği dahil) işletmelerin her türlü olanak sağladığını belirtirken, yöneticilerin trend kitapları, kataloglar, süreli yayınlar vb. temin edilmekte, yurtiçi fuarlara ve seminerlere katılımlar sağlanmakta ve piyasa incelemesi yapılmakta olduğunu belirtmeleri bir diğer çelişkili sonuç olarak tespit edilmiştir.Tasarımcıların önemli bir bölümü tasarım sürecinde kısıtlarının olmadığını belirtmelerine rağmen, azımsanmayacak oranda tasarımcının `tasarımlarına müdahale edilmesi` ve `yetkili kişilerin olumsuz tutumlarının` yaratıcılık yeteneklerini etkilediklerini belirtmeleri, tasarımcıların yaratıcılıklarını etkileyen önemli engeller olarak belirlenmiştir.

In today's world the developments in industry and technology as well as the understanding of the globalized world have increased the importance of such concepts as design, designer, creativity and authenticity in ready-made clothing sector. The rise of a conscious mass of consumers with the development of technology, who can closely follow the fashion and gain an easy access to the worldwide fashion, has produced the need for the business firms to work with a designer and produce authentic, creative and designed dresses in fashion. In this study which, with this thought in mind, is intended to examine the approaches of ready-made clothing firms to the design in terms of designer and manager, some limitations faced by the designer in exhibiting their creativity have been examined as well as how firms and designer perceive the concepts of design and designer, how the practices of design process are fulfilled and whether designers' views and practices of design coincide with each other.The sample of the study consists of managers in charge of the design department of 41 firms in Ankara randomly chosen and 58 designers who worked in these firms previously or who still work there. The study is composed of two parts, in the first of which literature review of the subject has been given and conceptual framework of the study has been made. In the second part, however, two different assessment tools have been prepared to apply to the designers and managers in charge of the design department of the firm. The data obtained has been analysed with Statistical Package For Social Sciences (SPSS 22.00) and interpreted with frequency and percentage schedules. Also, the relationship between the designers' and managers' views of design and designer and their demographic qualities, thoughts, practices and limits has been evaluated with chi-square test and on the significance level of p<0.05.The options with no relationship between them are not presented in the schedules concerned.It has been concluded the study that the concept of design means for the designers the act of producing a creative product to the demands and expectations of the consumers, while it means for the managers producing a different product not produced by the rival companies and not matched to their products. It has been determined that majority of the designers mark the answer of `sometimes` to the option `I make small changes in the models of the dresses that I like in the fashion shows, fairs, journals, stores, catalogues, etc.`, while most of the managers mark this option as `always`, meaning that they do not make authentic designs. It has been found as a conflict that the managers report that they `never` make designs by taking the patterns' copies and models of the models that they like in fairs and stores and imitating the products of other firms at a lower cost, while the designers have said `sometimes` to this option. Another conflict is that the designers report that firms provide any sort of opportunity for research and Development studies – including the collaboration with domestic and foreign partners – while the managers report that trend books, catalogues and periodicals are provided, participations in domestic fairs and seminars are ensured and market surveys are conducted.While majority of the designers report that they do not face any limitation in the process of design, a substantial number of designers report that `their designs are interfered` and `the authorized people's negative attitudes` influence their creativity and skills. These two attitudes have been determined as handicaps impacting the designers' creativity.