Yağlı karaciğer hastalığı saptanan obes çocuklarda ateroskleroza yatkınlığın karotis intima-media kalınlığı ölçümü ile konrollü olarak araştırılması

Abstract

1.ÖZET YAĞLI KARACİĞER HASTALIĞI SAPTANAN OBES ÇOCUKLARDA ATEROSKLEROZA YATKINLIĞIN KAROTİS İNTİMA-MEDİA KALINLIĞI ÖLÇÜMÜ İLE KONTROLLÜ OLARAK ARAŞTIRILMASI Amaç: Çalışmada obesiteye ikincil alkolik olmayan yağlı karaciğer hastalığı gelişen hastalarda ateroskleroza yatkınlığın değerlendirilmesinde, aterosklerozun öncü lezyonu olan subintimal yağ birikiminin indirekt göstergesi olarak intima-media kalınlığının ölçülmesi amaçlandı. Gereç ve yöntem: Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi, Pediatrik Gastroenteroloji ve Beslenme-Metabolizma Bilim Dalı'nda izlenen yaşları 8.5-17.5 yıl arasında değişen obes hastalar (obesite grubu) ile aynı yaş grubundaki sağlıklı çocuklar (kontrol grubu) prospektif olarak çalışmaya alındı. Obesite kriteri olarak; boya göre ağırlığın standardın %120'sinin üstünde olması veya vücut kitle indeksi persentilinin %95'den büyük olması kabul edildi. Hipertansiyon, diabet, ailede prematüre aterosklerozu olanlar ve familyal hiperkolesterolemi saptananlar çalışmaya dahil edilmedi. Çalışma Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Klinik Araştırmalar Etik Kurulu tarafından onaylandı. Oniki saat açlıktan sonra, tüm obes hastalardan kan şekeri, aspartat (AST) ve alanin transaminaz (ALT), trigliserid, total kolesterol, yüksek dansiteli lipoprotein (HDL), düşük dansiteli lipoprotein (LDL), tiroid fonksiyon testi ölçümleri yapıldı. Ultrasonografik olarak intima-media kalınlık ölçümü sağlıklı ve obes tüm çocuklardan sol ana karotid arter (sol CCA), sol karotid bulbus ve sol internal karotid arterden (sol ICA) yapıldı. Yine tüm çocuklarda alkolik olmayan yağlı karaciğer hastalığının varlığı ve derecelendirilmesi ultrasonografik olarak yapıldı ve hepatosteatoz yok, grade 1 (hafif), grade 2 (orta) yada grade 3 (ciddi) olarak değerlendirildi. Bulgular: Çalışmayı 30 sağlıklı çocuk (kontrol grubu, grup 1) ve toplam 80 obes hasta çocuk tamamladı. Obesite grubunda karaciğer ekojenitesine göre; hepatosteatozu olmayan 26 çocuk (grup 2), grade 1 hepatosteatozu olan 32 çocuk (grup 3) ve grade 2-3 hepatosteatozu olan 22 çocuk (grup 4) belirlendi. Obes hastalar ile sağlıklı kontrol grubunun yaş ortalaması ve cinsiyet dağılımı arasında anlamlı fark bulunmadı. Yüzde boya göre ağırlık arttıkça karaciğerde yağlanma derecesinin de arttığı saptandı (r=0.728, p<0.0001). Açlık kan şekeri açısından gruplar arasında anlamlı farkyoktu (p=0.421). Sağlıklı kontrol grubu ile obes olan hastalar arasında ortalama ALT düzeyi açısından anlamlı fark saptandı ve karaciğerde yağlanma derecesi artıkça ALT ortalaması artmakta idi (r=0.428, p<0.0001). Alanin aminotransferaz yüksekliği saptanan toplam yedi hastanın hepsi grup 4 içerisinde yer almaktaydı. Sağlıklı kontrol grubu ve obes hastalar arasında trigliserid (75.83±23.52 ve 118.15±50.01 mg/dL,) ve total kolesterol (142.25±20.02 ve 169.91 ±32. 18 mg/dL,) düzeyleri anlamlı derecede farklı iken (sırasıyla, p<0.0001 ve p=0.005), obes olan hasta grupları arasında fark saptanmadı (sırasıyla, p=0.572 ve p=0.841). HDL-kolesterol ve LDL-kolesterol açısından gruplar arasında anlamlı fark yoktu (sırasıyla, p=0.682 ve p=0.12). Karotis intima-media kalınlıkları cinsler arasında istatistiksel olarak farklı değildi. Sağlıklı kontrol grubu ile obes olan grup arasında anlamlı fark mevcut idi (her üç ölçüm için p<0.0001). Gruplar kendi içinde karşılaştırıldığında sağlıklı kontrol grubu ile hepatosteatozu olmayan obes hastalar arasında anlamlı fark yok iken, sağlıklı kontrol grubu ile karaciğerde yağlanması olan hastalar arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlı idi (her üç ölçüm için p<0.0001). Ayrıca karaciğerde yağlanma olmayan obes hastalar ile karaciğerde yağlanması olan hastalar arasında intima-media kalınlık farkı belirgin iken (her üç ölçüm için p<0.0001), grade 1 hepatosteaozlu hastalar ile grade 2- 3 hepatosteatozu olan hastalar arasında anlamlı fark yoktu. Karotid arter intima-media kalınlıkları ile yaş, yüzde boya göre ağırlık, ortalama ALT, total kolesterol, HDL- kolesterol, LDL-kolesterol ve karaciğerde yağlanma derecesi arasında çoklu regresyon analizi yapıldığında, sadece karaciğerde yağlanması olanlarda anlamlı bir ilişki saptandı (sol CCA için p=0.01, sol karotid bulbus için p<0.0001, sol ICA için p=0.02). Sonuç; obesite ateroskleroz gelişimi için bir risk faktörüdür. Aterosklerozun öncü lezyonu olan subintimal yağlı çizgilenmenin indirekt göstergesi olan intima-media kalınlığı, ultrasonografik olarak karaciğerde yağlanma saptanan obes hastalarda, karaciğerde yağlanma saptanmayan obes hasta grubu ve sağlıklı kontrol grubuna göre anlamlı olarak artmaktadır. Yağlı karaciğer hastalığına sahip obes hastalar, sağlıklı insanlar ve karaciğerinde yağlı değişiklikler olmayan obes hastalara göre ateroskleroz gelişimi açısından daha fazla riskli olarak görünmektedir. Obesite izleminde ultrasonografik olarak karaciğer yağlanması ve onunla ilişkili olarak intima media kalınlığının değerlendirilmesi aterosklerozun öngörülmesi ve önlenmesinde yararlı olabilir. Anahtar sözcükler: Obesite, alkolik olmayan yağlı karaciğer hastalığı, intima-media kalınlığı, ateroskleroz

2. SUMMARY A CONTROLLED INVESTIGATION OF THE SUSCEPTIBILITY TO ATHEROSCLEROSIS IN CHILDREN WITH OBESITY AND FATTY LIVER BY MEASURING INTIMA-MEDIA THICKNESS OF CAROTID ARTERIES Objectives: Measuring intima-media thickness of arteries which is an indirect indicator of subintimal lipid deposition that is the predictive lesion of atherosclerosis for evaluating the susceptibility to atherosclerosis in children with nonalcoholic fatty liver disease secondary to obesity. Patients and methods: A total of 80 obese children with age interval 8.5-17.5 years, who were followed at the department of Pediatric Gastroenterology, Nutrition and Metabolism as study group and 30 healthy children as control group were taken into the study prospectively. Children with weight for height ratio of higher than 1 20% or body mass index higher than 95% by considering age and gender were defined as obese.Children with hypertension, diabetes mellitus, family history of premature atherosclerosis and familial hypercholesterolemia were not included in the study. The study was approved by the Ethics Committee of the Dokuz Eylul University. After overnight fast for 12 hours, plasma glucose, alanine transaminase (ALT), aspartate transaminase (AST), total cholesterol, high density lipoprotein (HDL), low density lipoprotein (LDL) and thyroid function tests were examined from all obes patients. The ultrasonographic measurement of intima-media thickness were done from left common carotid artery (CCA), left carotid bulbus and left internal carotid artery (ICA) for both healthy and obes children. Again for all children nonalcoholic fatty liver disease were graded by ultrasonography as no evidence of hepatosteatosis, grade 1 (mild), 2 (medium) and 3 (serious) fatty liver respectively. Results: 30 healthy children ( control group, group 1) and a total of 80 obese children completed the study. In the obesity group according to echogenity of the livers, 26 children with no evidence of hepatosteatosis (group 2), 32 children with grade one hepatosteatosis (group 3), 22 children with grade two-three hepatosteatosis (group 4) were determinated. The average age and sex distrubution of obese children and control group were similar. The values of percentage weight for height were positively correlated with the degree of hepatosteatosis (r=0.728, p<0.0001). No significant difference was found for fasting plasma glucose levels between all groups (p=0.421). Significant difference wasfound for ALT values of obese children and healthy control group and ALT was positively correlated with the grade of hepatosteatosis (r=0.428, p<0.0001). The seven children with high ALT values were all in group 4. Plasma triglycerides and total cholesterol values also showed significant differences between obese children and healthy control group (triglyceride: 75.83±23.52 and 118.15±50.01 mg/dL, p<0.0001 and total cholesterol: 142.25±20.02 and 169.91 ±32.1 8 mg/dL, p=0.005, respectively) but they were not different between group 2, 3 and 4 (p=0.572 and p=0.841, respectively). The values of HDL cholesterol and LDL-cholesterol were similar in four groups (p=0.682 and p=0.12, respectively). While intima-media thickness of arteries were similar for both gender, there was a significant difference between obese children and control group (for measurements of every three groups; p<0.0001). No difference was found between the control group and obese children without hepatosteatosis but the difference between healthy control group and the children with hepatosteatosis were statistically significant (for all three measurements; p<0.0001). Also intima media thickness of arteries were significantly different obese children with or without hepatosteatosis (for all three measurements; p<0.0001), but were not different for children who had various grades of hepatosteatosis. When multivariance analysis were made between the thickness of left CCA, left carotid bulbus, left ICA and age, percentage of weight for height, average ALT values, total cholesterol, HDL-cholesterol and LDL-cholesterol, the grade of hepatosteatosis were made a statistically significant relation was found only for the children with hepatosteatosis (for left CCA p=0.01, for left carotid bulbus p<0.0001, for left ICA p=0.02). Conclusion: Obesity is a risk factor for atherosclerosis. Intima media thickness of arteries which is an indirect indicator of subintimal lipid deposition that is the predictive lesion of the atherosclerosis increase significantly in obese children with ultrasonographic hepatic steatosis from healthy control group or obese children without fatty liver. Obese children with hepatosteatosis seem to be more susceptible to atherosclerosis rather than healthy children or obese children without hepatosteatosis. In long term follow up obes children evaluating hepatosteatosis and intima media thickness by ultrasonography may be useful for predicting and preventing atherosclerosis. Key words: Obesity, nonalcoholic fatty liver disease, intima-media thickness, atherosclerosis