Erken süt çocukluğu döneminde anne sütü ve formüla alan bebeklerin antropometrik verilerinin, beslenme özelliklerinin karşılaştırılması ve bu değişkenlerin ghrelin, leptin, insülün ve IGF-1 hormonları ile ilşkisi

Abstract

ÖZET ERKEN SÜT ÇOCUKLUĞU DÖNEMİNDE ANNE SÜTÜ VE FORMULA ALAN BEBEKLERİN ANTROPOMETRİK VERİLERİNİN, BESLENME ÖZELLİKLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI VE BU DEĞİŞKENLERİN GHRELİN, LEPTİN, İNSÜLİN VE IGF-1 HORMONLARI İLE İLİŞKİSİ AMAÇ: Anne sütü ve formula ile beslenen erken süt çocukluğu dönemindeki bebeklerin antropometrik verilerinin, beslenme özelliklerinin, dışkılama paternlerinin karşılaştırılması ve bu verilerle beslenme davranışının ve enerji metabolizmasının düzenlenmesinde görev alan ghrelin, teptin, insülin ve IGF-1 hormonları arasındaki ilişkinin araştırılması. HASTALAR VE YÖNTEM: Kasım 2003-Nisan 2004 tarihleri arasında, Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Çocuk Polikliniği'ne kontrol amacı ile getirilen ve yaşlan 3-4 ay arasında değişen sağlıklı bebekler çalışmaya alındı. Bebekler yalnızca anne sütü (AS) ile beslenenler ve çeşitli nedenlerden dolayı ilk ay içinde anne sütü kesilip formula ile beslenenler (F) olarak iki gruba ayrıldı; doğum haftaları, doğum ağırlıkları, annenin hamilelikte aldığı kilo miktarı, ailenin eğitim düzeyi ve aylık kazancı, bebeklerin beslenme özellikleri, dışkılama paternleri sorgulandı; vücut ağırlığı, boyu, baş çevresi ve triseps deri kıvrım kalınlığı (TSF) ölçüldü ve vücut kitle indeksi (VKİ) hesaplandı. Bebeklerin beslenme öncesi serum leptin, ghrelin, insülin, IGF-1 ve kan şekeri düzeylerini belirlemek üzere venöz kan örnekleri ve anne sütündeki leptin, ghrelin düzeylerini belirlemek için emzirme öncesinde süt örnekleri alındı. Bebeklerin 6. ay kontrollerinde, ek gıdalara geçiş zamanı, beslenme özellikleri ve dışkılama paterni sorgulandı; vücut ağırlığı, boyu, baş çevresi ve TSF'si ölçüldü; VKİ, enerji ve protein alımları hesaplandı. BULGULAR: Çalışmada yer alan 47 sağlıklı bebeğin (erkek/kız=25/22) 24'ü AS, 23'ü F grubunda idi. İki grup arasında cinsiyet, doğum ağırlığı, doğum haftası ve ailelerin sosyokültürel ve ekonomik özellikleri bakımından fark yoktu. Üçüncü ayda yapılan ilk değerlendirmede AS grubundaki bebeklerin vücut ağırlığı, boy, TSF, postnatal kilo artışı, beslenme sıklığı ve süresi ve dışkı sayısı daha fazla idi (p<0.05). Altıncı ayda AS grubundaki bebeklerin 16'sında (%73), F grubundakilerin 19'unda (%95) ek gıdaya geçilmişti. Ek gıdalardan alman enerji ve protein F grubunda daha fazla idi (p<0.05). Bu dönemde iki gruparasındaki antropometrik ölçüm farkları ortadan kalkmıştı. Anne sütü örneklerinde ghrelin düzeyi 0.8 ± 0.5 (0.2-2.5) ng/mL bulundu. Bebeklerin serum gbxelin düzeyleri AS grubunda daha yüksek idi (pO.05). Serum ghrelin düzeyi tüm bebeklerde gece beslenme ve günlük dışkı sayısı ile pozitif ilişki gösteriyordu (sırasıyla r=0.419, p<0.05 ve r=0.313, p<0.05). Serum leptin düzeyi ile AS grubundaki bebeklerin vücut ağırlığı, VKÎ, TSF, postnatal kilo artışı arasında pozitif ilişki saptanırken (sırasıyla r=0.469, p<0.05, r=0.564; p<0.05, r=0.556; p<0.05, r=0.471; p<0.05), benzer ilişki F grubunda gözlenmedi. Anne sütü grubunda bebeklerin serum leptin düzeyleri arttıkça, 6. ayda ek gıdalardan aldıkları enerji miktarı azalmakta idi (r=-0.502, p<0.05). Anne sütü ve F grubundaki bebeklerin kan şekeri düzeyleri arasında fark olmamasına ve F grubundakilerin daha zayıf olmalarına karşın, serum insulin düzeyleri F grubunda istatistiksel olarak anlamlı olmamakla birlikte daha yüksek idi. Tüm bebeklerde serum IGF-1 düzeyi arttıkça, 6. ayda ek gıdalardan alman enerji ve protein miktarı, vücut ağırlığı, VKÎ, TSF ve 3. aydan 6. aya kadar alman kilo miktarı da artmakta idi (sırasıyla r=0.350, p<0.05; r=0.400, p<0.05; r=0.455, p<0.05; r=0.524, p<0.05; r=0.461, p<0.05). SONUÇ: Anne sütü ile beslenen bebeklerin F alan bebeklerden ilk üç ay daha hızlı büyümesinde serumlarında daha yüksek düzeyde saptadığımız ghrelinin rolü olabilir. Yüksek serum ghrelin düzeylerinin gastrointestinal sistem motilitesini arttırarak, bu bebeklerin daha sık ve uzun süreli beslenmesine, dolayısıyla daha hızlı büyümelerine katkıda bulunduğu söylenebilir. Öte yandan, çalışmamızda literatürde ilk kez varlığım göstermiş olduğumuz anne sütü ghrelini de bu bebeklerin ilk üç aydaki hızlı büyümesinde etkili olabilir. Serum leptin düzeyinin nutrisyonel antropometrik parametrelerle sadece AS grubunda pozitif ilişki göstermesi ve bu grupta 3. ayda yüksek leptin düzeylerine sahip bebeklerin altıncı ayda ek gıdalardan daha az enerji alması, leptinin anne sütü alan bebeklerde vücut ağırlığının programlanmasında ve obesitenin önlenmesinde rolü olduğunu düşündürmektedir. Diğer yandan serumdaki IGF-1 düzeylerinin ikinci üç aylık dönemde enerji, protein ye kilo alımı ile ilişkili olması, bu hormonun ileri yaşlarda vücut ağırlığının düzenlenmesinde leptin gibi rol oynadığım düşündürmektedir. Formula alan bebeklerde relatif olarak daha yüksek bulunan insülin düzeyleri, bu bebeklerin ek gıdalardan neden daha yüksek enerji ve protein aldıklarının açıklaması olabilir. Anahtar kelimeler: Anne sütü, formula, ghrelin, leptin, antropometri, büyüme, bebek.

SUMMARY COMPARISON OF THE ANTHROPOMETRIC DATA AND NUTRITIONAL CHARACTERISTICS AMONG THE BREASTFED AND FORMULA-FED BABIES AND THE RELATION OF THESE PARAMETERS TO GHRELIN, LEFITN, INSULIN AND IGF-1 IN EARLY INFANCY AIM: Comparison of the anthropometric data, nutritional characteristics and defecation patterns among the breastfed and formula-fed babies in early infancy and evaluation of the relation of these parameters to the hormones ghrelin, leptin, insulin and IGF-lthat are involved in the regulation of nutritional habits and energy metabolism. PATTENTS AND METHODS: Three to four month-old healthy babies evaluated during routine clinical visits in Dokuz Eylül University Medical Faculty Department of Pediatrics during November 2003 - April 2004 were enrolled in the study. The babies were splitted into two groups as breastfed (BF) and formula-fed (FF). Gestational age, birth weight, weight gain of the mothers during pregnancy, educational level of the parents, monthly income of the family, and nutritional characteristics and defecation patterns of the babies were asked; weight, height, head circumference and triceps skin fold thickness (TSF) were measured and body mass index (BMI) was calculated. While fasting venous blood samples of all the babies were obtained for leptin, ghrelin, insulin, IGF-1 and glucose measurement, pre-feeding breastmilk samples were obtained for leptin, ghrelin, insulin and IGF-1 determination. The babies were re-evaluated at 6th postnatal month for weaning time, nutritional characteristics, weight, height, head circumference, TSF, BMI and daily protein intake. RESULTS: There were 47 babies (male/female = 25/22), 24 in BF and 23 in FF groups. Two groups were not different with respect to sex, birth weight, gestational age and socioeconomic characteristics. Weight, height, TSF, postnatal weight gain, feeding frequency and length, and defecation frequency were higher in BF group than FF group at first visit in 3-4 months of age (p<0.05). At 6th month, 16 (73%) and 19 (95%) of the babies had weaned in the BF and FF groups, respectively. The energy and protein intake by supplemental foods was higher in FF group (p<0.05). At that time, the differences in anthropometric measurements were over among two groups. Breastmilk ghrelin level was 0.8±0.5 (0.2-2.5) ng/mL. Serum ghrelin level was higher in BF group (p<0.05). Serum ghrelin level was positively correlated to nighttimefeeding and daily stooling frequency in all babies (=0.419, p<0.05 and r=0.313, p<0.05, respectively). While serum leptin level was correlated to weight, BMI, TSF, postnatal weight gain in BF babies (r=0.469, p<0.05; r=0.564, p<0.05; r=0.556, p<0.05 and r=0.471, p<0.05, respectively), such correlations were not present in FF group. As the serum leptin level increased in BF group, energy intake from supplemental foods at 6th month decreased (r=- 0.502, p<0.05). Although blood glucose levels were not different among the BF and FF group and the babies in FF group were leaner, serum insulin levels were higher, although not significantly, in FF group. As the serum IGF-1 level increased, energy and protein intake by supplemental foods, weight, BMI, TSF and weight gain from 3 to 6 months of age increased in all babies (r=0.350, p<0.05; r=0.400, p<0.05; r=0.455, p<0.05; r=0.524, p<0.05 and r=0.461, p<0.05, respectively). CONCLUSION: Higher serum ghrelin levels in BF babies might have played a role in their faster growth during the first three months of age by increasing gastrointestinal motility leading to increased frequency and length of feeding. Furthermore, breastmilk ghrelin, the presence of which was first shown by mis study in the literature, might have contributed to rapid growth of these babies during this period. Positive correlation of serum leptin levels to anthropometric parameters only in BF group in accordance with lower energy intake from supplemental foods at 6* postnatal month in babies having higher leptin levels at 3 months of age in the same group suggest that leptin play a role in programming of body weight and prevention of obesity. On the other hand, the relation of serum IGF-1 level to energy and protein intake and weight gain in the second 3 month-period of life implies that this hormone play a role in regulation of body weight similar to leptin in later life. Relatively higher levels of serum insulin in FF group might explain the higher energy and protein intake from the supplemental foods in these babies. Keywords: Breastfeeding, formula, ghrelin, leptin, anthropometri, growth, infant.