Ayanis Kalesi ve çevresinde hayvancılık: Etnoarkeolojik örnek bir çalışma

Abstract

Urartular Doğu Anadolu'da MÖ 9.ve 6. yüzyıllar arası egemenlik kurmuş bölgenin ilk devletidir. Orta Demir Çağı'nda hâkimiyeti altında olan Türkiye, Ermenistan, İran, Azerbaycan, Nahcivan topraklarının bir kısmınının dâhil olduğu geniş bir coğrafyada, çok sayıda kale ve diğer imar faaliyetlerini gerçekleştirmişlerdir. Urartular, kalelerini hayvancılık ve tarım yönünden zengin, askeri sefer yollarına yakın noktalarda inşa ettirmişlerdir. Bu kalelerden en önemlilerinden birisi Argişti oğlu Rusa tarafından inşa ettirilen Ayanis Kalesi'nin konumu neden seçtikleri ise tartışmalıdır. Urartu yazılı metinlerine göre ekonominin ve dinin önemli bir parçasını hayvanlar oluşturmaktadır.Bu çalışma Ayanis Kalesi'nin aktif dönemlerinde hayvancılığın nasıl yapıldığını, hayvan tercihlerini, hayvanları tüketim tercihini, mera alanları olarak hangi arazilerin kullanıldığı, kullanılan arazilerin yeterlilik durumunu anlamak için gerçekleştirilen etnoarkeoloji projesinin sonuçlarını içermektedir. Bu sonuçlar değerlendirilirken Ayanis Kalesi'nin tarafımızca çalışılmış olan hayvan kalıntıları ile desteklenmiştir. Çalışmanın sonucuna göre Ayanis Kalesi'nin civarında bulunan 5 km çapındaki alan Urartular tarafından aktif olarak kullanılmıştır. Ayanis Kalesi'ndeki hayvan kalıntıları, bölgede günümüzdeki hayvan tercihleri, hayvan tüketim tercihlerini, hayvansal üretim tercihlerinin kültürel devamlılığını göstermektedir.

Urartians are the first kingdom established sovereignty in East Anatolia between BC 9th-6th century. They have conducted many fortresses and other construction activities at very large geography including the lands of Armenia, Iran, Azerbaijan, also a part of Nakhichevan during the Middle Iron Age Turkey. The Urartians built their fortresses in the fertile lands close to the military roads. One of the most important of these is the fortress of Ayanis built by Rusa, son of Argishti. However, the reason behind why this particular location was chosen for the fortress is still debated According to Urartian written sources, animals constitute an important part of the economy and religion.This research includes the results of the ethnoarchaeological project carried out in order to understand the animal husbandry in the period when Ayanis fortress is at its peak, the preferences in livestock, meat consumption, pasture lands and efficiency of the lands in use. The evolution of the results of this research is supported by the animal remains from the fortress of Ayanis. According to the results of the research, 5 km area around the Ayanis Fortress was actively used by the Urartians. Animal remains in Ayanis Fortress show the current livestock preferences, livestock consumption preferences and cultural continuity of animal production preferences in the region.