Serebrovasküler hastalık geçiren bireylere uygulanan kendine bakım eğitim programının günlük yaşam aktivitelerindeki bağımsızlık düzeyine etkisi

Abstract

Bu çalışma Dokuz Eylül Üniversitesi Hastanesi Nöroloji Kliniğinde serebrovasküler hastalık tanısı almış hastalara verilen öz bakım-eğitim programının, hastaların günlük yaşam aktivitelerindeki bağımsızlık düzeyine ve boşaltımla ilgili komplikasyonlann görülme durumuna etkisini incelemek amacıyla yan deneysel olarak yapılmıştır. Destekleyici-eğitici hemşirelik girişimlerinin, hastaların yaşam kalitesinin arttırılması ve olası sorunların önlenmesi açısından son derece önemli olduğu varsayımından yola çıkılarak Orem'in öz bakım eksikliği teorisinden destek alınmıştır. Serebrovasküler hastalık geçiren 20 deney, 20 kontrol grubu hasta çalışmanın örneklemmi oluşturmuştur. Veri toplama araçları olarak, hastaların sosyo- demografik özelliklerini saptamak amacıyla `hasta anket formu`, günlük yaşam aktivitelerindeki bağımsızlık düzeyini saptamak amacıyla `Barthel İndeks` formu kullamlmıştır. Taburcu olmadan önce, taburcu olduktan 15 gün sonra ve üç ay sonra öz bakım-eğitim programı uygulanan hastalar çalışmanın deney grubunu, öz bakım-eğitim programım almayan hastalar da kontrol grubunu oluşturmuştur. Çalışmadan elde edilen veriler, ki-kare, Mann-Whitney U ve Wilcoxon testi kullanılarak analiz edilmiştir. Yapılan analizler sonucunda, kontrol ve deney grubu hastaların sosyo-demografik özelliklerinin benzer olduğu saptanmıştır. Hastaların taburcu olmadan önceki günlük yaşam aktiviteleri puan ortalamaları kontrol grubunda 32.50 ±12.93, deney grubunda 31.75 ± 13.01 olarak bulunmuş ve iki grup arasında fark saptanmamıştır. Taburcu olmadan önce konstipasyon ve idrar İnkontinansı görülme durumu, konrol grubunda %55.0 ve %75.0, deney grubunda %70.0 ve %80.0 olarak bulunmuş yapılan analiz sonucunda iki grup arasmda anlamlı fark bulunmamıştır. Üç ay sonra yapılan analizde, hastaların günlük yaşam aktiviteleri toplam puanlan kontrol grubunda 56.25 ± 7.41, deney grubunda 89.25 ± 11.15 olarak saptanmış, iki grubun puan ortalamaları arasındaki fark istatistiksel olarak çok anlamlı bulunmuştur. Üç ay sonunda idrar inkontinansı ve konstipasyon oranlan, kontrol grubunda %70.0 ve %60.0'dır. Deney grubunda idrar inkontinansı sorunu olan hasta yoktur. Konstipasyon sorunu olan hasta oram %5.0 olarak saptanmış ve iki grup arasındaki fark istatistiksel olarak çok anlamlı bulunmuştur. Öz bakım-eğitim programı almış olan hastaların günlük yaşam aktiviteleri bağımsızlık düzeylerindeki artiş ve komplikasyon görülme durumlanndaki azalma uygulanan eğitim programının etkin olduğunu düşündürmektedir. Araştirmadan elde edilen bulgular doğrultusunda önerilerde bulunulmuştur. Anahtar kelimeler: Serebrovasküler hastalık, destekleyici-eğitici hemşirelik, öz bakım, günlük yaşam aktiviteleri.

This study has been done in patients with cerebro-vasculer accidents(CVA) admitted to Dokuz Eylül University Hospital's Neurology Department between the dates of IS March - 20 September 1996. The purpose of this study included to investigate the effects of `self care-education program` on the independency level of the activities of daily living (ADL) and complication related to urinary-fecal discharge. The study has been performed in a quasi-experimental design. Orem's self-care deficit theory was taken as guidance in this study by taking off from the notion that claims, supportive and educational nursing activities increase the life quality of patients and it is of paramount to prevent possible problems. The subjects of mis study consist 20 experimental CVA patients who were given a self care-education program before, and 15 days and 3 months after the discharge from the hospital and 20 CVA patient controls. This self care-education program was not given to the control patients. The Barthel index scale for the assessment activity of daily living and a survey to collect socio-demographic features and their complaints, were given to all subjects. For statistical analysis, Chi-square, Mann-Whitney U and Wilcoxon tests were used. Two groups did not differ regarding socio-demographic features or scores activities of daily living (ADL), or complication rates for urinary-fecal discharge. The scores of ADL were 31.75 ± 13.01 and 32.50 ± 13.93. Urinary incontinence rates were 80% and 75% for the experimental and control group respectively and constipation rates 70% and 55% respectively. The scores of ADL were significantly better in the experimental group than controls being 89.25 ±11.25 and 56.25 ± 7.41 respectively. Also, both urinary incontinence and constipation rates were significantly less in experimental group than controls, constipation being 5%and 60% for experimental and controls, and urinary incontinence was not seen in experimental group while it reached to70% in controls. It was concluded that self care-education program have a positive effect on the life quality of patients with cerebro-vasculer accidents, depending on the findings of increase in independency levels activities of daily living and decrease of complication rates related to urinary-fecal discharge in the experimental group. The self care-education program was given to all subjects after the completion of tiie study. Key words: Cerebrovascular accidents, supportive-educational nursing, self-care, activities of daily living.