Radyoterapi alan akciğer, meme, baş-boyun kanserli hastalarda yürüme ve derin soluk alıp verme egzersizlerinin yorgunluğun azaltılması üzerine etkisi

Abstract

ÖZET Radyoterapi Alan Akciğer, Meme, Baş-Boyun Kanserli Hastalarda Yürüme ve Derin Soluk Alıp- Verme Egzersizlerinin Yorgunluğun Azaltılması Üzerine Etkisi Hatice Akyol Amaç: Bu çalışma, yürüme ve derin soluk alıp-verme egzersizlerinin radyoterapi alan meme, baş-boyun ve akciğer kanserli hastalarda görülen yorgunluğun azaltılması üzerindeki olası etkisini araştırmak amacı ile planlandı. Hastalar ve Yöntem: Çalışma, 1 Ocak 1997 - 31 Aralık 1997 tarihleri arasında Dokuz Eylül Üniversitesi Radyasyon Onkolojisi Anabilim Dalı'na radyoterapi için gönderilen; önceden onkolojik tedavi görmemiş, erken evre, kalp- karaciğer-böbrek fonksiyon bozukluğu ve nöro-müsküler bir hastalığı bulunmayan, performans durumu 0-2 olan 26 meme, 20 baş-boyun ve 14 akciğer kanserli toplam 60 hasta üzerinde yapıldı. Hastalar her tümör grubu içinde eşit olacak şekilde random olarak deney ve kontrol grubu olarak ayrıldı. Deney grubuna evde uygulayacaktan derin soluk alıp-verme ve yürüme egzersizleri önerildi. Kontrol grubuna rutin radyoterapi öneri dışında ek bir öneride bulunulmadı. Çalışmanın başında ve sonunda hastaların beslenme ve performans durumları, hematolojik değerleri (hemoglobin, lökosit ve trombosit sayısı) ve bazı biyokimyası testleri (serum Na, K, Ca) kontrol edildi. Her iki grubun `Görsel Eşleştirme Ölçeğine` göre yorgunluk puanlan radyoterapi süresince haftalık olarak not edildi. Bulgular: Yorgunluk puanlarının radyoterapi süresince artış gösterdiği görüldü. Radyoterapi öncesi yorgunluk puanı kovaryant olarak alınarak yapılan radyoterapi sonrası yorgunluk puanlarının kovaryans analizinde deney ve kontrol gruplan arasında fark vardı (p<0.01). Radyoterapi süresince hastalarda kilo kaybı, beslenme ve performans durumlarında kötüleşme, hemoglobin düzeylerinde, lökosit ve trombosit sayılarında anlamlı derecede düşme görüldü. Tüm parametreler yönünden en kötü grup akciğer kanserleri grubu idi. En az etkilenen grup ise meme kanseri grubu oldu. Sonuç ve yorum: Bu çalışmada yorgunluğun, meme, baş-boyun ve akciğer kanserli hastaların tümünde görülen önemli bir sorun olduğu ve radyoterapi süresince arttığı görüldü. Yorgunluk üzerine evde uygulanan derin soluk alıp- verme ve yürüme egzersizleri yorgunluğun azaltılmasında etkili olduğu görüldü. Egzersiz programının ayaktan tedavi alanlara uygulanması, sadece hastanın kendi ifadesine dayanması (hemşire gözleminin olmaması), deney ve kontrol grubundaki hastaların rutin günlük aktivitelerini göz önüne almaması nedeniyle kesin bir yargıya varılmadan önce çalışmanın yukarıda sıralanan eksikliklerden arındırılarak daha geniş sayıdaki hastalar üzerinde tekrarlanması gerektiği sonucuna varıldı. Anahtar sözcükler: yorgunluk, radyoterapi, akciğer kanseri, meme kanseri, baş-boyun kanseri, yürüme egzersizleri, derin soluk-alıp verme egzersizleri

; SUMMARY..-., - - Effects of Walking and Deep Respiration Exercises On the Amelioration of the Fatigue in Patients With Lung, Breast and Head & Neck Carcinomas Who Received Radiotherapy Hatice Akyol Aim: The evaluate the possible effects of walking and deep-respiration exercises on the amelioration of the fatigue in patients with the carcinomas of lung, breast or head and neck who were receiving radiotherapy. Patients and Method: The study was conducted with between January 1, 1997 -December 31 1997 on patients who were referred to the Department of Radiation Oncology of Dokuz Eylül University. None of the patients had received prior anticancer chemotherapy or radiation therapy. None of them had cardiovascular, hepatic, renal dysfunction or neuromuscular disorder. Their performance status varied between 0 to 2. A total of sixty patients (26 with breast cancer, 20 with head and neck cancer, 14 with lung cancer) were studied. All patients had early stage cancer. Patients were divided randomly to the experimental and control group within each tumor category. The experimental group received instructions for walking and deep-respiration exercises at home. The control group received no such instruction. Nutritional and performance status of all patients were evaluated at the beginning and end of the study in addition to the measurements of the hemoglobin, leukocyte and platelet concentrations in blood, and sodium, potassium and calcium concentrations in blood serum. Patients were scored for their fatigue each week during radiotherapy according to the Visual Analog Scale. Results: Fatigue scores increased during the course of radiotherapy. The analysis of covariance, with pretest scores as covariates, indicated significant differences between experimental and control groups ( p<0.01). Nutritional and performance status worsened during the course of radiotherapy, Fatigue scores increased during the course of radiotherapy. Hypothesis testing by multivariate analysis and hemoglobin, leukocytes, platelets decreased significantly. The patients with lung cancer were affected the most and those breast cancer the least during radiotherapy with regard to the measured variables. Discussion and Conclusion: Fatigue was an important problem in all patients and got worse during the course of radiotherapy. The effect could be found of the walking and deep-respiration exercises at home on fatigue. The facts that the exercise program was given only to the ambulatory patients, that there were no observation by the nurse with regard to the actual exercises (the word of patient was accepted), that daily routine activities of the patients were not taken into account are considered shortcoming of this study. The study should be repeated on a larger number of patients and by avoiding the above-mentioned shortcomings. Key words: cancer-related fatigue, radiotherapy, breast cancer, lung cancer, head - neck cancer, walking exercises, deep-respiration exercises.