Konak ilçesinde 65 yaş ve üzeri bireylerin iyileştirici sağlık hizmetlerinde birinci basamağı kullanımı

Abstract

Amaç: Konak ilçesinde yaşayan 65 yaş ve üzeri bireylerin, iyileştirici sağlık hizmetlerinde birinci basamağı kullanım düzeylerini belirlemek, kullanımı etkileyen etmenleri değerlendirmek, birinci basamakta yaşlılara sunulan hizmetin niteliğini incelemektir. Yöntem: Kesitsel tipte, çözümleyici bir çalışmadır. Araştırma evrenini, Konak ilçesindeki Aile Hekimliği Birimlerine (AHB) kesin kayıtlı 65 yaş ve üzeri nüfus (49,845 kişi) o oluşturmuştur. Bu evreni temsil eden örnek büyüklüğü 381 kişi olarak hesaplanmış, %20 yedekle birlikte 457 kişiye ulaşılması planlanmıştır. Basit rasgele örnekleme yöntemi kullanılarak örnek seçimi yapılmıştır. Araştırma sonunda 330 yaşlıya ulaşılmıştır. Örneğe çıkan yaşlıların evlerine gidilerek, anket aracılığıyla yüz yüze görüşme yöntemiyle veri toplanmıştır.Bağımlı değişkeni iyileştirici sağlık hizmetlerinde son başvuruda birinci basamağın kullanımıdır.Hizmetin niteliği diabetes mellitus(DM) tanısı alan yaşlılara sunulan hizmet üzerinden değerlendirilmiştir.Bulgular: Yaşlıların %39.5'inin 3-4 çocuğu olduğu, %56.4'ünün çocuklarıyla her gün görüştüğü saptanmıştır. Merdiven inip-çıkma dışındaki günlük yaşam aktivitelerini (GYA) %90'dan fazlasının yapabildiği, %57.6'sının ev dışında yardıma gereksinim duyduğu belirlenmiştir. Yaşlıların %84.2'si kronik bir hastalığı olduğunu, %26.9'u en son yaşadığı sağlık sorununda AHB'ye gittiğini belirtmiştir.Tek değişkenli çözümlemelerde çocuklarıyla her gün görüşmeyenlerin, genel olarak sağlık sorunları için AHB'yi yeğleyenlerin, anlamlı olarak daha fazla birinci basamağı kullandıkları bulunmuştur.Lojistik regresyon analizinde evlilerin ve genel olarak birinci basamağı yeğleyen yaşlıların, son sağlık sorunlarında birinci basamağı daha fazla kullanmış oldukları saptanmıştır.Hizmet niteliği açısından DM tanısı alan yaşlıların kayıtlarının değerlendirilmesi sonucunda, beklenen hizmet ölçütlerinin tamamının yapıldığı yaşlının bulunmadığı görülmüştür. Sonuç: Yaşlıların çoğunluğunun oturdukları yere en yakın sağlık kurumu birinci basamak olduğu ve sağlık sorunlarında en çok birinci basamağı yeğledikleri, ancak kronik hastalık tanısının ve izleminin daha çok birinci basamak sağlık kurumları dışındaki kurumlar tarafından yapıldığı saptanmıştır. Anahtar Sözcükler: Birinci basamağın kullanımı, yaşlılar, iyileştirici sağlık hizmetleri

AIM: The aim of this study is to determine the level of utilization of therapeutic health services, to evaluate the factors that affect the utilization and explore the quality of service in primary health care for people aged over 65 who live in Konak District.MATERIALS AND METHODS: It is a cross-sectional and analytical study.All the people aged over 65 and above who are registered to the Family Health Care Unit's(FHUs) in Konak District represent the universe of this study.This universe is calculated as 381 indivudials and planned to reach 457 individulas with 20% replacements.Samples are selected by using simple randomized sampling method.330 elder people are reached at the end of study.Data are collected by face-to-face interviews by visiting the elder people in the selected sample.Dependent variable is the utilization of primary health services at the latest visit of health service.The quality of the service is evaluated out of the care of the elder people who have Diabetes mellitus(DM) diagnosis.RESULTS:It is found that 39.5% of elder people have 3-4 children and 56.4% have daily contact with them.It is stated that 90.0% of them can make their daily activites except going up and down the stairs and 57.6% need help outside their homes.It is also found that.84.2% of older people have a chronic disease and 26.9% of them have visited FHU during their latest health problem.In simple variable analysis it is found that, people who don't have daily contact with their children and who generally prefer FHU's in health problems are using it explicitly more often.It is stated that ın logistic regression analysis, elder people who are married and generally preferring primary health care, are excessively using primary health care during their latest health problem.Consequently with the evaluation of the records of the elder people who have DM diagnosis, in terms of service quality, it is detected that here are no elder people whom the expected service criteria are completely applied.CONCLUSIONS:It is found that the nearest health establishment to the elder peoples' settlements is primary health care and it is mostly preferred by them.But chronic disease diagnosis and observations are made by establishments other than primary health care.KEY WORDS: primary health care utilization, elderly, therapeutic health services