On dokuzuncu yüzyıldan günümüze Azerbaycan basını: Öncüller, ardıllar ve önemli dönüm noktaları

Abstract

Bu çalışma Azerbaycan basınında XIX. yüzyıldan günümüze kadarki dönemde yaşanan önemli dönüm noktalarını ele almaktadır. Çalışmada Azerbaycan basınının nasıl ve hangi şartlarda ortaya çıktığı, aynı zamanda gelişim süreci anlatılmıştır. Bunların yanı sıra basının ortaya çıktığı dönemde Azerbaycan ve Kafkasya'daki tarihi, siyasi, coğrafi ve kültürel duruma da değinilmiştir. Çünkü o dönemlerde Azerbaycan'da gazete veya dergi yayınlamak siyasi ve tarihi açıdan hiç de kolay olmamıştır. Çarlık döneminin Ekinci, Molla Nasreddin, Füyuzat gibi isimleri, Cumhuriyet döneminin istiklal, bağımsızlık arayışları, Sovyet dönemindeki Azerbaycan kültürünü korumaya çalışan gazetecilik ve yeniden kurulan Azerbaycan'ın özgür gazeteleri her döneme ayrı bir çeşitlilik katmaktadır. Hasan Bey Zerdabi, Celil Memmedguluzade ile başlayıp daha sonra Mehmet Emin Resulzade'nin demokratik cumhuriyetinde vücut bulan Azerbaycan gazeteciliği Sovyet döneminde zorlu sansür şartları altında çalışmasına rağmen her zaman Türkçülük, İslamcılık gibi ideolojilere sadık kalmıştır. Sonuç olarak koruduğu bu ilkeleri 1991 yılında yeniden bağımsızlığına kavuşan Azerbaycan Cumhuriyetine taşımıştır. Çalışmada Azerbaycan basını dört farklı dönem olarak incelenmiştir. Bunlar Çarlık Rusyası, Cumhuriyet, Sovyet ve Modern dönemlerden oluşmaktadır. Araştırılan her bir dönemdeki siyasi ve tarihsel duruma değinilmiş, dönemin önemli gazete, dergileri ve Azerbaycan gazeteciliğinde önemli rol oynamış isimler hakkında bilgi verilmiştir. Çalışmada hakkında bahsedilen bazı gazete ve dergilerin fotoğrafları da bulunmaktadır. Bu araştırmada Ekinci, Molla Nasreddin, Azerbaycan, İstiklal, Kommunist, Azerbaycan Kadını, Kirpi, Pioner, Yeni Müsavat, Ses, Ayna, Yeni Azerbaycan gibi her döneme ait gazete ve dergilere değinilmiş ve detaylı araştırması yapılmıştır.

This research encompasses the important milestones of Azerbaijan's journalism that have been carried out from the XIX century until today. The emergence of Azerbaijan's journalism under certain conditions as well as its development process is explained in this study. In addition to this, the historical, political, geographical and cultural conditions in Azerbaijan and the Caucasus have also been discussed because it was not easy to publish newspapers or magazines in Azerbaijan at that time. A few names from the Tsardom period such as Ekinci, Molla Nasreddin and Füyuzat the independence period of the Republican era, the search for independence, Journalism that tried to protect Azerbaijan's culture in the Soviet period, and the free newspapers of the re-established Azerbaijan add a different diversity to each period. Hasan Bey Zerdabi started with Memmedkuluzade and was later on embodied in the democratic republic of Mehmet Emin Resulzade, always remained loyal to the ideologies such as Turkism and Islamism despite the difficult censorship conditions in the Soviet era. As a result, these principles were preserved and were transferred to the re-established Republic of Azerbaijan in 1991. In this study, Azerbaijan's journalism has been examined in four different periods. These consist of Tsarist Russia, Republic, Soviet, and the Modern era. The political and historical situations in each period have been discussed and the important newspapers, magazines, and the names that played an important role in Azerbaijani journalism of each period have been provided. A few photographs of mentioned newspapers and magazines have also been included in the study. Furthermore, newspapers and journals of every period such as Ekinci, Molla Nasreddin, Azerbaijan, Istiklal, Kommunist, Azerbaijan Woman, Kirpi, Pioneer, New Musavat, Voice, Ayna, and New Azerbaijan have also been mentioned and detailed research has been carried out.