Uganda`da bebeklerde ek besine erken başlama durumu ve etkileyen etmenler

Abstract

Giriş ve Amaç: Anne sütü doğumdan sonraki ilk altı ay boyunca bebeğin beslenme ihtiyacını karşılayan en iyi besin kaynağıdır. DSÖ ve UNİCEF tarafından bebeklerin doğumdan sonraki ilk altı ay sadece anne sütü ile beslenmesi, yedinci aydan itibaren ise ek gıdalara başlanması ve iki yaşına kadar emzirmeye devam edilmesi önerilmektedir. 2006 yılı Uganda Nüfus ve Sağlık Araştırması (UNSA) sonuçlarına göre on bebekten altısı ilk altı ay sadece anne sütü ile beslenmektedir. Ek besine erken başlama, doğumdan sonraki ilk üç gün içinde bebeğe anne sütü dışında herhangi bir sıvı ya da gıda maddesi (ilaç dışında) verilmesidir. Bu araştırmanın amacı, Uganda'da 2006-2011 yılları arasında beş yaş altı çocuklarda ek besine erken başlama sıklığı ve ek besine erken başlamayı etkileyen etmenlerin belirlenmesidir. Gereç ve Yöntem: Araştırma kesitsel tiptedir. Araştırma yeri Uganda'dır. Araştırmada 2011 yılında yapılmış olan UNSA'nın verileri kullanılmıştır. Araştırmanın evreni, UNSA 2011'e katılan 15-49 yaş grubu 8674 kadından oluşmaktadır. UNSA verileri yazılı izin alınarak elde edilmiştir. Beş yaş altı çocuğu olan ve veri tabanında araştırma için gerekli verileri tam olan 4,774 kadın araştırma grubunu oluşturmaktadır. Bu araştırma için Dokuz Eylül Üniversitesi Girişimsel Olmayan Araştırmalar Etik Kurulu'ndan izin alınmıştır. Araştırmanın bağımlı değişkeni beş yaş altı çocuklarda ek besine erken başlama, bağımsız değişkenleri ise annenin yaşı, eğitimi, dini inancı, ekonomik ve çalışma durumu, yaşadığı yer, sigara, babanın eğitimi, evdeki kişi sayısı, yaşayan çocuk sayısı, doğum öncesi ve sonrası bakım alma, doğumun yapıldığı yer, doğuma yardım eden kişi, doğum şekli, çoğul doğum, çocuğun doğum sırası, doğum ağırlığı, cinsiyeti, çocuğun birlikte kaldığı kişi ve emzirmeye başlama zamanıdır. İstatistiksel analizde sınıflanmış değişkenlerin sayı ve yüzdesi hesaplanmıştır. Tek değişkenli analizlerde kikare ve bağımsız gruplarda t-testi, Pearson korelasyon, çok değişkenli analizde lojistik regresyon analizi kullanılmıştır. İstatistik anlamlılık düzeyi p<0.05 kabul edilmiştir. Bulgular: Kadınların %40.3'ünün çocuklarına ek besine erken başladıkları saptanmıştır. Annenin 15-19 yaş grubunda olması, eğitiminin ortaokul/lise düzeyinde olması, evli olmaması, kentte yaşaması, ekonomik durumunun orta düzeyde olması, Müslümanlık ve Hristiyanlık dini dışındaki diğer dini inancının olması, babanın eğitim düzeyinin ortaokul ve üstünde olması ek besine erken başlamayı anlamlı olarak artırmaktadır (p<0.05). Yanında hiç kimse olmadan kendi kendine doğum yapan, yaşayan çocuk sayısı bir-iki olan annelerde ek besine erken başlama anlamlı olarak daha fazladır (p<0.05). Sezaryenle doğan, ikiz doğan, doğum sırası ikinci sırada olan, emzirmeye geç başlanan bebeklerde ek besine erken başlamanın anlamlı olarak daha fazla olduğu saptanmıştır (p<0.05). Ek besine erken başlama ekonomik olarak en yoksul dilimde olan annelere göre orta düzeyde olan annelerde 2.15 kat (OR:2.1 %95 GA= 1.38-3.36), zengin olan annelerde ise 2.02 kat (OR:2.02 %95GA= 1.44-2.821.49 – 2.33) daha fazladır. Ek besine erken başlamanın sağlık personeli yardımıyla doğum yapan annelere göre sağlık personeli yardımı olmadan doğum yapan annelerde 1.73 kat (OR:1.73 %95 GA=1.04-2.88), doğum sırasında hiç kimseden yardım almayan annelerde 4.35 kat (OR:4.35 %GA = 1.01-18.67), doğurduğu çocuk sayısı tek olanlara göre ikiz doğum yapan annelerde 2.49 kat (OR:2.49 %95GA= 1.04-5.94) daha fazla olduğu görülmüştür. Emzirmeye hemen başlayanlara göre ilk bir gün içinde emzirmeye başlayanlarda ek besine erken başlama 5.08 kat (OR:5.08 %95GA= 2.98-8.64) anlamlı olarak daha fazladır. Sonuç ve Öneriler: Annenin yaşı, eğitimi, medeni durumu, yaşadığı yer, ekonomik durumu ve dini, babanın eğitimi, doğuma yardım eden kimsenin olmaması, doğum şekli ve çoğul doğum, doğan çocuğun sırası, emzirmeye başlama zamanı ek besine erken başlamayı etkilemektedir. Uganda'da ek besine erken başlamayı önleme ve sadece anne sütüyle beslenmeyi teşvik etmeye yönelik girişimlerin başında kadınlara yönelik eşitsizliklerin önlenmesi ve doğum öncesi ve sonrası bakım kalitesinin artırılması gelmelidir.

Introduction and Aim Breastmilk is the best source of nutritional needs of the baby during the first six month of life. The World Health Organization (WHO) and the United Nations Children's Fund (UNICEF) recommend that the baby should be exclusively breastfed in the first six months, with introduction of other feeds with predominant breastfeeding at seven months and continued breastfeeding up to two years' time. According to results from the 2006 Uganda Demographic and Health Survey (UDHS), for every ten babies, six of them are exclusively breastfed in the first six months. Early initiation of nutritional supplements refers to the introduction of any non-breastmilk liquid or semi-solid food (wıth exclusion of medication) to the new-born baby in its first three days of life. The aim of this study is to identify the underlying situation and factors influencing early initiation of nutritional supplements among under-five year old children in the years between 2006 – 2011 in Uganda. Materials and Methods: This is a cross-sectional research. The study was done utilizing data from the Uganda Demographic and Health Survey (UDHS), which was carried out in Uganda between the years 2006 and 2011. The study population consisted of women aged 15-49 years who participated in the Uganda Demographic and Health Survey between years 2006-2011 (2011 UDHS). Data was collected from 8,674 of the 9,247 women in the selected households who met the selection criteria of the 2011 UDHS. A sample of 8,674 women participated in the 2011 UDHS. No sample selection process was carried out in our study. The 2011 UDHS micro-data used in this study was obtained with written permission, after which sorting, evaluation and analysis of data was done between November and December 2016. This study constituted a study sample of 4,774 females with their under-five year old children who were found in the used 2011 UDHS data. Approval permission to do this study was obtained from Dokuz Eylül University Non-Interventional Research Ethics Committee. The dependent factor was early initiation of supplementary nutrition in children of under-five years of age, whereas the independent variables were; mother's age, education level, religious beliefs, economic and working status, place of residence, smoking status, husband's education level, number of household members, number of living children, prenatal and postnatal care, place of giving birth, multiple birth (twins), child's birth order number, child's birth weight, child's gender, person with whom the child lives and time of initiation of breastfeeding. During the statistical analysis, values and percentages of the grouped variables were calculated. In the univariate analysis, chi-square and independent samples t-test, Pearson correlation, whereas logistic regression analysis was used in multivariate analysis. Statistical significance level was accepted as p <0.05. Results: It was determined that 40.3% of the women initiated supplementary nutrition among their babies at an early age. Mothers in the 15-19 age group, mother's education level (the middle school / high school), not being married, living in the city, economic level (middle), other religious beliefs (other than Islam and Christianity) and father's education level (middle school and above) were found significant to increase early initiation of supplementary nutrition (p<0.05). Early initiation of supplementary nutrition was significantly higher in mothers with one or two living children and self-delivered mother (p <0.05). It was also found that babies born by caesarean section, twin babies, babies who are in the second rank of birth and babies who delayed to initiate breastfeeding were significantly more likely to initiate early supplementary nutrition (p <0.05). Compared to mothers in the poorest economic level, mothers in the middle economic level had a 2.15 times (OR: 2.1, %95 CI= 1.38-3.36), where as those in the rich economic level had a 2.02 times (OR: 2.02, %95 CI= 1.44-2.82) increased risk of early initiation of supplementary nutrition. On the other hand, mothers who during delivery got assistance from other non-medical staff had risk of 1.73 times (OR: 1.73, %95 CI=1.04-2.88), where as those who were assisted by nobody were at a 4.35 times (OR: 4.35, %95 CI = 1.01-18.67) risk of early initiation of supplementary nutrients compared with mothers who were assisted by the health professionals. It was also found that mothers who had given birth to twins had a 2.49 times (OR: 2.49, %95CI = 1.04-5.94) increased chances of early introduction of supplementary nutrients to their babies compared to those who had delivered a single baby for each pregnancy. The time of first breastfeeding, comparing to those who immediately breastfed their babies, mothers who initiated breastfeeding during the first day had a 5.08 times (OR: 5.08, %95 CI= 2.98-8.64) increased risk of initiation of supplementary nutrition. Conclusion and Recommendations: Mother's age, education, marital status, place of residence, economic status and religion, father's education, being assisted by nobody during delivery, mode of birth and multiple birth (twins), child's birth order number and time of initiation of breastfeeding were significant factors that had an effect on early initiation of supplementary nutrition. Among the initiatives to prevent and reduce early initiation of supplementary nutrition as well as promoting exclusive breastfeeding could be initially the prevention of gender (women) related inequality and increasing the quality of antenatal and postnatal care.