Şizofreni hastalarında bilişsel bozukluk düzeyini değerlendiren şizofreni bilişsel değerlendirme ölçeğinin Türkçe geçerlilik ve güvenilirlik çalışması

Abstract

Amaç: Şizofrenide görülen nörobilişsel bozukluklar, şizofreninin tanı kriterleri arasında yer almasa da hastalığın oldukça önemli özelliklerinden biridir. Nörobilişsel bozukluklar hastaların bellek, dikkat, yürütücü işlevler, dil becerileri gibi günlük hayattaki işlevselliklerini doğrudan etkileyen bir grup beceriyi tanımlamaktadır. Bu çalışmanın amacı Richard Keefe ve arkadaşları tarafından geliştirilen `Şizofreni Bilişsel Değerlendirme Ölçeği` Türkçe Formunun şizofreni hastalarında, geçerlilik ve güvenilirliğini saptamaktır. Yöntem: Çalışma DSM V ölçütlerine göre Şizofreni tanısını karşılayan 130 hasta ve 40 sağlıklı kontrol grubundan oluşan, toplam 170 kişilik bir örneklem ile yapıldı. Şizofreni hastalarına sosyodemografik veri formu, Şizofreni Bilişsel Değerlendirme Ölçeği (ŞBDÖ), Pozitif ve Negatif Sendrom Ölçeği (PANSS) ve REY Sözel Öğrenme ve Bellek Testi, Trial Making, Stroop Testi, Sayı Sembol Testi, Sayı Dizileri Testi, Sözel Akıcılık Testi, Animal Naming, İşitsel Üçlü Sessiz Harf Dizileri Testi, Wisconsin Kart Eşleme Testi uygulandı. Kontrol grubuna ise sosyodemografik veri formu, DSM-V Yapılandırılmış Klinik Görüşme Formu (SCID) ve Şizofreni Bilişsel Değerlendirme Ölçeği uygulandı. Ölçeğin güvenilirliğini değerlendirmek için öncelikle iç tutarlılık, test tekrar test ve görüşmeciler arası güvenilirlik analizleri yapıldı. Ölçeğin geçerliliğini değerlendirmek için, benzer ölçek geçerliliği, yapısal geçerlilik (faktör analizi) ve ayırt edici geçerlilik yöntemleri kullanıldı.Bulgular: Çalışmamızda elde ettiğimiz bulgular ŞBDÖ'nin geçerli ve güvenilir olduğu konusunda açık kanıtlar sağlamıştır. Yapılan faktör analizinde ŞBDÖ'nin 4 faktörlü bir yapıya sahip olduğu saptandı ve sırası ile bellek alt ölçeği, dikkat alt ölçeği, akıl yürütme ve sorun çözme alt ölçeği, psikomotor aktivasyon alt ölçeği olmak üzere 4 alt ölçek oluştu. Bu 4 faktörün toplam varyansın %63.4'ünü açıkladığı ve oldukça yüksek bir iç tutarlılık gösterdiği saptandı (hasta formu için Cronbach katsayısı 0.937, bilgi veren formu için Cronbach katsayısı 0.940, görüşmeci formu için Cronbach katsayısı 0.937). Ayrıca ŞBDÖ'nin görüşmeciler arası güvenirliliğinin ( hasta formu r:0.90, bilgi veren formu r:0.95, görüşmeci formu r:0.98 ) ve test-tekrar test güvenirliliğinin oldukça yüksek olduğu (hasta formu için r:0.990, bilgi veren formu için r:0.977 ve görüşmeci formu için r:0.976) ve hasta grubu ile kontrol grubu arasında ayırt ediciliğinin olduğu (p< 0.001) gösterildi. ŞBDÖ'nin benzer ölçek geçerliliğinde hasta, bilgi veren, görüşmeci olmak üzere 3 alt ölçeğinde de REY testi ile (geç hatırlama) orta derecede anlamlı (r:-0,48) korelasyon, hasta, bilgi veren ve görüşmeci alt ölçeklerinde İz Sürme Testi A ve İz Sürme Testi B ile düşük derecede anlamlı korelasyon, global değerlendirme skoru ile İz Sürme Testi B arasında orta derecede (r:-0.36) anlamlı korelasyon, Sözel Akıcılık testi ile her 4 alt ölçekte de orta derecede anlamlı (r:-0,46) korelasyon, Wisconsin Kart Eşleme Testinin kategori sayısı kısmı ile orta derecede anlamlı korelasyon (r:-0,38)ve son olarak Wisconsin Kart Eşleme Testinin doğru yüzdesi kısmı ile Global Değerlendirme Skoru arasında orta derecede anlamlı korelasyon (r:-0,34) saptandı. Ayrıca ölçeğimizin 4 faktörlü yapısında sırası ile bellek alt ölçeği, dikkat alt ölçeği, akıl yürütme ve sorun çözme alt ölçeği, psikomotor aktivasyon alt ölçeği olmak üzere 4 alt ölçek oluştu.Sonuç: Bu çalışmayla Türkçe'ye kazandırılan Şizofreni Bilişsel Değerlendirme Ölçeği geçerli ve güvenilir bir ölçektir. Şizofreni Bilişsel Değerlendirme Ölçeğinin şizofrenide görülen nörobilişsel bozuklukların şiddetini saptama, klinik izlem sürecinde bilişsel bozuklukların progresyon takibi ve klinik çalışmalarına katkıda bulunacağı düşünülmektedir.Anahtar Sözcükler: Şizofreni, nörobilişsel bozukluklar, Şizofreni Bilişsel Değerlendirme Ölçeği

Objective: Neurocognitive impairments in schizophrenia are significant important aspects of the disease even though they are not evident in diagnostic criteria. Neurocognitive impairments defines skills which directly effect daily life functioning of patients such as memory, attention, executive functions, language skills. The aim of this study was to demonstrate validity and reliability of Turkish form of `Schizophrenia Cognition Rating Scale` in schizophrenia patients, which has been developed by Richard Keefe et al.Material and Method: Our sample consisted of a total of 170 volunteers, including 130 schizophrenia patients who met DSM-V criteria for schizophrenia and 40 healthy controls. Sociodemographic data form, schizophrenia cognition rating scale, Positive and Negative Syndrome Scale (PANSS) and REY verbal learning and memory test, Trial Making, Stroop test, Digit Symbol, Digit Span test, Verbal Fluency test, Animal Naming test, Wisconsin Card Sorting test were administered to patients with schizophrenia. Sociodemographic data form and Structured Clinical Interview for DSM-V (SCID) were performed for healthy controls. For assessing the reliability of this new scale, internal consistency, test-retest and interrater reliability analyses were conducted. The validity of the scale was assessed with similar scale validity, factor analysis and differential validity methods. Results: We found clear evidence about reliability and validity of SCoRS in our study. Conducted factor analysis shows SCoRS is structured with 4 factors (memory, attention/vigilanse, executive functions, psicomotor activation subscales) which defined %63,4 of overall variance and has an acceptable internal consistency ( for patient form r=0.937, for informant r=0.940, for interviewer form r=0.937). We also determined high interrater reliability (patient form r=0.90, informant r=0.95, for interviewer form r=0.98), high test-retest reliability (patient form r=0.990, informant r=0.977and interviewer form r=0.976) and high differentiation capacity between patients and healthy volunteers (p<0.001). We found out at similar scale validity, SCoRS shows moderate significant correlation with REY test (late recall) in patient, informant and interviewer subscales (r:-0,48); mildly significant correlation with Trail making A and Trail Making B tests in patient, informant and interviewer subscales; moderate significant correlation with Trail Making B test in global assessment score (r:-0.36); moderate significant correlation with Verbal Fluency test in all of four subscales (r:-0,46); moderate significant correlation with number of categories subtest of Wisconsin Card Sorting test (r:-0,38) and lastly moderate significant correlation with correct percentage of Wisconsin Card Sorting test in Global Assessment Score (r:-0,34) Conclusion: Schizophrenia Cognition Rating Scale that contributed in Turkish with this study has demonstrated standardized rating properties in our study. Schizophrenia cognition rating scale would contribute to determine severity of neurocognitive impairments evident in schizophrenia patients, trace progression of cognitive impairments in clinical follow-ups and clinical studies.Key Words: Schizophrenia, neurocognitive impairments, Schizophrenia Cognitive Rating Scale