Birinci basamakta sağlık hizmeti alan hastaların ego durumlarına göre ortak karar verme sürecindeki beklentilerinin incelenmesi

Abstract

Ortak karar verme (OKV), hastaya mevcut seçeneklerin sunulması, bu seçenekler hakkında detaylı bilginin verilmesi ve karar verme sürecine hastanın aktif katılımını kapsayan bir klinik yaklaşımdır. Aile hekimliği çekirdek yeterliliklerinden hasta merkezli bakımın bir bileşeni olan OKV'nin, birinci basamakta uygulanması olumlu klinik çıktılar sağlayacaktır. Ülkemizde ortak karar verme sürecinde hasta perspektifine ilişkin bir çalışmaya rastlanmamıştır. Bu çalışmanın amacı birinci basamakta sağlık hizmeti alma sürecindeki hastaların ego durumlarına göre ortak karar verme beklentilerinin incelenmesidirÇalışma, Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği Anabilim Dalı'na bağlı Aile Sağlığı Merkezleri'nde (ASM) gerçekleştirilmiştir. Araştırma iki aşamada son halini almıştır. İlk aşamada, çalışmanın metodolojik ayağı kapsamında, ortak karar vermede hasta beklentilerine ilişkin bir veri formu geliştirilmesi hedeflenmiş ve yapı geçerliği için faktör analizi ve güvenirlik için Cronbach alfa katsayısı ile değerlendirilmiş olan, Likert tipi 32 sorudan oluşan ''Birinci Basamakta Hasta Ortak Karar Verme Beklentisi Veri Formu'' oluşturulmuştur. (Keiser-Meyer-Olkin 0,986, Cronbach alfa 0,98) İkinci aşamayı teşkil eden kesitsel analitik araştırmada; %50 prevalans, %95 güven düzeyi ve 0,05 hata payı ile belirlenen 402 kişilik örnekleme dâhil edilen hastalara, ''Birinci Basamakta Hasta Ortak Karar Verme Beklentisi Veri Formu'', Ego Durumları Ölçeği ve Demografik Veri Formu uygulanmıştır. Verilerin değerlendirilmesi amacıyla; tanımlayıcı analizler, ki-kare analizi gerçekleştirilmiş ve lojistik regresyon modeli oluşturulmuştur.Birinci basamakta sağlık hizmeti alan hastaların ego durumları ve ortak karar verme beklentileri arasında anlamlı bir istatistiksel ilişki ortaya konamamıştır.(p=0,567) Katılımcılara ait yaş (p=0,020), meslek (p=0,020), aynı şehirde ikamet süresi (p=0,014), kronik hastalık (0,010), doğum yeri (p = 0,027), psikiyatrik hastalık (p=0,006), aynı evde yaşayan kişi sayısı (0,06) ve eğitimi durumu (p=0,039) gibi özelliklerin, ortak karar verme beklentisi üzerinde anlamlı etkisi olduğu ortaya konmuştur. Lojistik regresyon analizi bulgularına göre, kişinin kronik hastalığının olması, olmayanlara göre OKV beklentisini 3,931 kat arttırmaktadır. Bunun yanında, kişinin psikiyatrik hastalık öyküsüne sahip olması ise OKV beklentisini 3,573 kat arttırmaktadır. Aynı evde 3 ve üzeri kişi ile yaşanlarda OKV beklentisi 2 ve 2'den az kişi ile yaşayanlara göre 2,224 kat artmıştır.Birinci basamakta sağlık hizmeti alan hastaların ego durumlarına göre ortak karar verme beklentileri değişmemektedir. Araştırmanın çıktıları ele alındığında, birinci basamakta hastaların ortak karar verme beklentisinin, hastaların sosyodemografik özellikleri ile değişmekte olduğu saptanmıştır. Ortak karar verme ve psikolojik fenomenler arasındaki ilişkinin anlaşılabilmesi için yeni araştırmalara ihtiyaç duyulmaktadırAnahtar kelimeler: Birinci basamak, ortak karar verme, aile hekimliği, ego durumları, hasta merkezli bakım

Shared decision making (SDM) is a clinical approach that includes presenting options to the patient, giving detailed information about these options, and actively participating in the decision-making process. Implementation of SDM, which is a component of family medicine core competencies, patient-centered care, will provide positive clinical outcomes in primary care. In our country, no study on patient perspective was found in SDM process. The aim of this study is to investigate the SDM expectations of patients in primary care according to their ego status.The study was conducted at Dokuz Eylul University Family Medicine Centers (FMC). The research was carried out in two stages.. In the first phase, in the scope of the methodological part of the study, it was aimed to develop a data form related to patient aspects in SDM and it was evaluated with factor analysis for construct validity and Cronbach alpha coefficient for reliability. A 32-likert-type question about SDM was formed and validated as ''Primary Care Patients' Expectancy for Shared Decision Making Questionnaire. (Keizer-Meyer-Olkin 0,986, Cronbach alpha 0,98) A cross-sectional study was carried out in the second stage of the study, the number of samples was determined as 402 patients with 50% prevalence, 95% confidence level and 0.05 error margin. ''Primary Care Patients' Expectancy for Shared Decision Making Questionnaire'', Ego States Scale (ESS) and demographic data form were applied. The data of the study were analyzed by IBM SPSS (statistical package for social sciences) 22.0 package program. In the statistical evaluation of the data; descriptive analyzes (mean, standard deviation and percentage), chi square analysis, and logistic regression were used.There is no significant statistical relationship between the patients' ego states and the expectations of shared decision making. (p=0,567). Patients' age (p=0,020), profession (p=0,020), inhabitancy period in recent location (p=0,014), chronic disease (0,010), place of birth (p = 0,027), psychiatric disorder (p=0,006), number of people living in the same house (0,06) and educational status (p=0,039) had a significant effect on patient expectancy in shared decision making. According to the logistic regression analysis findings, the presence of a chronic disease increases the SDM expectancy by 3,931 times compared to the non-existent patients. On the other hand, having a history of psychiatric illness increases the expectation of SDM 3.573 times. In those living with 3 or more people in the same house, the expectation of SDM increased by 2,224 times compared to those living with 2 or less people.According to the results of this study, it should be considered that SDM expectancy of primary care patients is effected by socio-demographic characteristics of patients and we need further researches to understand the role of psychological phenomenons in SDM.Keywords: Primary care, shared decision making, family medicine, ego states, patient centered care