Türkiye`de tavuk eti talebi ve tavuk eti talep projeksiyonları

Abstract

ÖZET Bu çalışmada temel olarak 1966-19 82 yılları arasındaki verilere dayanılarak, 1983-1990 yılları için tavuk eti talep projeksiyonları yapılmıştır. Çalışma teorik ve anpirik bölümler. olmak üzere iki ana bölümden oluşmaktadır. Teorik bölümde önce tavuk etinin beslenme açısından öne mi ve tavuk eti pazarlaması ile ilgili bazı sorunlar gözden ge çirilmiştir. Buradaki amacımız tavuk etinin bir protein kaynağı olarak önemini vurgulamak ve Türkiye'de kırmızı et lehine olan tercihlerin beyaz ete yönlendirilmesi gerektiğinin nedenlerini açıklamaktır. Bu bölümde ulaşılan, sonuç, tavuk eti üretiminin kısa dönemde arttırılabileceği ve büyük miktarda emek ve serma yeye ihtiyaç göstermediği şeklinde özetlenebilir. Pazarlama ko nusunda ise, pazarlamanın üreticiden direk olarak tüketiciye yapılması ve aradaki maliyet öğelerinin ortadan kaldırılarak, tavuk etini düşük gelir gruplarının da satın alabileceği bir gıda maddesi durumuna getirmek gerektiği vurgulanmıştır. Talebin teorik yapısı ile ilgili bölümde, basit bir ta lep fonksiyonu tanımlanmış ve talebi etkileyen değişkenlerdeki değişikliklerin talepde ne kadar bir değişiklik meydana getire ceği belirlenmeye çalışılmıştır. Bu amaçla esneklik kavramı kul lanılmış ve fiyat esnekliği, çapraz esneklik/, gelir esnekliği ve nüfus esnekliği elde edilerek bunlar yorumlanmıştır. Daha son ra bireysel talep teorisinden toplam talep teorisine geçilerek konu bütünleştirilmeye çalışılmıştır. Çalışmanın teorik bölümü bazı ekonometrik problemlerin tartışıldığı bir bölümle sona ermiştir. Bu bölümde genel olarak ekonometrik çalışmalar ve özel olarak talep projeksiyonları ile-133- ilgili problemler üzerinde durulmuştur. Bu bölümde denklemler, değişkenler ve verilerle ilgili problemlerin, talep tahminlerin de nasıl bir etki yaptıkları incelenmeye çalışılmıştır. Çalışmanın ampirik bölümünde ise, tavuk eti talebi; cari tavuk eti fiyatı, cari koyun eti fiyatı, cari harcanabilir gelir ve nüfus açıklayıcı değişkenleri ile açıklanmağa çalışılmıştır. Bu bölümde, açıklayıcı değişkenler: Y = b +.b, X.t+ b` X.`+ b_ X., +b. X..+ u,_ t o İti 2t2 3t3 4t4 t şeklinde genel bir modele; birli, ikili, üçlü ve dörtlü olarak uygulanmıştır. Ayrıca, açıklayıcı değişkenlerin birli, ikili, üçlü ve dörtlü olarak kullanıldığı her bölümde; doğrusal, lo- garitmik ve kişi başına doğrusal olmak üzere üç yapısal form kullanılmıştır. Her bölümde toplam ve kişi başına tavuk eti ta lebini en iyi açıklayan birer model seçilmiştir. Bu modellerin seçilmesinde şu kıstaslar kullanılmıştır: a. Parametrelerin işaretleri ekonomik beklentilere uygun olmalıdır. b. Parametreler istatistiksel olarak anlamlı olmalıdır. c. Model bütün olarak anlamlı olmalıdır. d. Modelin determinasyon;',katsayısı en yüksek olmalıdır. Bu kıstaslara göre tavuk eti talebini en iyi açıklayan sekiz model seçilmiştir. Daha sonra açıklayıcı değişkenlerin 1983-1990 yılları ara sında alacağı tahmin edilen değerler farklı yöntemler kullanıla rak belirlenmeye çalışılmıştır. Açıklayıcı değişkenlerin bu de ğerleri, daha önce seçilen sekiz modele uygulanarak 1983-1990 yılları arası için tavuk eti talep projeksiyonları yapılmıştır.-134- Birli, ikili, üçlü ve dörtlü modellerde; tavuk eti talebinin fiyat esnekliği, çapraz esneklik, gelir esnekliği ve nüfus esnekliği hesaplanarak bunlar yorumlanmıştır. Fiyat değişikliklerinin tavuk eti talebi üzerindeki etki lerini belirlemek amacıyla, daha önce seçilen sekiz modelin açık layıcı değişkenleri; reel tavuk eti fiyatı, reel koyun eti fiyatı, reel harcanabilir gelir ve nüfus değişkenleri olarak yeniden he saplanmış ve yeni regresyon denklemleri elde edilmiştir. Daha son ra reel fiyat ve gelirlerin 1983-1990 yılları arasında nasıl geli şeceği tahmin edilerek, bu değerler, reel değişkenlerle ilgili reg resyon denklemlerine uygulanmış ve bunlarla ilgili tavuk eti talep projeksiyonları yapılmıştır. Çalışmanın son bölümünde tavuk eti arzı ile talebi arasındaki dengenin nasıl kurulacağı araştırılmıştır. Burada tavuk eti üre timinin temel olarak dört kaynaktan meydana geldiği düşünülmüş tür. Bu kaynaklar köy tavukçuluğundan gelen üretim, yumurta ta vukçuluğundan gelen üretim, damızlık anaçlardan gelen üretim ve ticari piliçlerden gelen üretimdir. Bu kaynaklardan köy tavukçu luğundan gelen üretimin miktar olarak, yumurta tavukçuluğu ve damız lık anaçlardan gelen üretimin ise oran olarak sabit olduğu var sayılarak, tavuk eti üretimindeki artışların, temel olarak, ti cari piliç üretimim arttırmakla. mümkün olabileceği vurgulanmış tır. Daha sonra ticari piliç üretiminin iki temel yöntemi ince lenmiştir. Bu yöntemler ebeveyn (grand parent stock) ithali veya anaç (parent stock) ithalidir. Tavuk eti talebini en iyi açıkla yan iki model kullanılarak yapılan tavuk eti talep projeksiyon larında ticari civciv ihtiyacı hesaplanarak, bu ihtiyacın karşı lanması için ne kadar anaç ithal edilmesi gerektiği hesaplanmış tır. Ebeveyn ihtiyacı ile ilgili hesaplamalar bazı genetik bil gileri gerektirdiği için, ebeveyn ihtiyacı hesapl anmamıştır.-135- Sonuç olarak, 198 3-1990 yılları arasında Türkiye'de ta vuk eti talebinin yıldan yıla artacağı; buna paralel olarak tavuk eti arzını arttırmak için, her yıl daha fazla ticari pilice ve buna bağlı olarak daha fazla anaç ithaline gerek duyulduğu vur gulanmıştır. Ayrıca anaç üretiminin Türkiye'de yapılarak, anaç ithali için harcanan dövizin Türkiye'de kalmasının sağlanması gerektiği belirtilmiştir.

SUMMARY -I II ? -II The main purpose of this thesis is to estimate the demand for chicken meat in Turkey between 1983-1990. For this purpose data on the chicken demand between 1966-1982 has been used. This thesis can be divided into two main sections. The first is theoritical and the second empirical. In the theoritical section, the importance of chicken meat for nutrition and some problems with chicken meat marketing have been examined. The main purpose of this section is to point out the importance of chicken meat as a protein source and to explain the main reasons for chicken meat consumption. In this section, it has been concluded that chicken meat can be produced in 40-50 days and that it does not require much labour or capital for this production. In the marketing section, the opinion that chicken meat must be sold directly from producer to consumer and that the production cost of chicken meat must be decreased is defended. In this case people who earn a low income may purchase chicken meat. The section dealing with the theoretical structure of demand, describes a basic demand function and investigates the effects >of changes in the variables which affect demand. This section uses the elasticity concept and describes price elasticity, cross elasticity, income elasticity and population elasticity concepts. It also examines both the individual demand theory and the total demand theory. The last part of the theoritical section deals with some econometric problems in demand analysis. This section examines the problems about equations, variables and data and tries to investigate the effects of these problems on the demand projections.-137- The empirical section tries to explain chicken meat demand by using current chicken meat prices, current sheep meat prices, current disposable income and population as exlanatory variables The model used for these explanatory variables is: Yt= bo+ bl Xtl+ b2 Xt2 +b3 Xt3 + b4 Xt4 + V and these variables are grouped in sets of one, two, three and four variables. In each group, three structural forms are used. These forms are linear, logaritmic and per capita linear demand functions. In each section two models have been chosen. They are the models which explain best the total chicken meat demand and per capita chicken meat demand. The following criteria were used in choosing these models. a. The signs of parameters must be in keeping with economic expectations. b. The parameters must be meaningful statistically. c. The model must be meaningful as a whole. d. The determination coefficient of model must be highest possible. Eight models were chosen based on these criteria. The values of explanatory variables between 19 83-19 90 were estimated using different methods. Then, these values of explanatory variables were used in eight models which were chosen as the best models and the figures for chicken meat demand between 1983-1990 were then found. Each model estimates and interprets price elasticity, cross elasticity, income elasticity and population elasticity..138- For the purpose of examining the effects o`f price changes on the chicken meat demand, actual chicken meat prices, actual sheep meat prices, actual disposable income and population explanatory variables were used in regression equations and new regression equations were found. Then the real values of explanatory variables between 1983-1990 were estimated and, based on these, the chicken meat demand figures between 1983-1990 were found. In the last section, chicken meat demand was compared with the chicken meat supply. In this section, it was thought that there were four main sources of chicken meat supply: village level chicken meat production, layers production, parent stock and grand parent stock production and broiler meat production. It has been assumed that the quantity of village level chicken meat production tcemains constant, the ratio in layers production and parent stock and grand parent stock production remains fixed. The conclusion reached was that it is necessary to increase broiler meat production to increase total chicken meat production. There are two main methods to produce broilers. One of them is to import grand parent stock and the other one is to import parent stock. By using the two models which explain chicken meat demand best, the amount of parent stock to produce the broilers necessary to reach supply and demand equilibrium that must be imported was computed. The amount of grand parent stock to be imported was not computed, because it necessitates some genetic knowledge. In conclusion, the demand for chicken meat will increase between 1983-1990. To meet this demand it is necessary to produce more broilers and, therefore to import more parent stock.