İlköğretim müfettişleri birinci sınıf öğretmenlerine ilk okuma-yazma deslerinde ne derece yardım ve rehberlikte bulunabiliyor

Abstract

BÖLÜM VI ÖZET Dünya üzerinde saygın ve söz sahibi bir devlet olabilmek için yetişmiş insangücü ile bunların istih- damının da saglanması gerekir. Çünkü? çağımızda bilim ve tekniğin agırlıklı bir payı vardır. Bilim ve teknik te alınacak mesafe okuma ve yazmaya dayalıdır. Çağın gelişmesine paralel olarak okuma-yazmanın önemi üzerin de artan bir eğilim vardır. TC. 1982 Anayasası, 1739 Sayılı `Milli Eğitim Temel Kanunu` 222 Sayılı `İlköğre tim ve Eğitim Kanunu` çeşitli yönetmelik, tüzük, emir ve genelgelerle eğitim ve öğretimin şekli, kademeleri, kimlere, nasıl eğitim götürüleceği açıkça belirtilmek tedir. insanın bir iş sahibi olabilmesi, gelişen dünya- nın nimetlerinden faydalanabilmesinde okuma ve yazmanın payı çok büyüktür. Okuma-yazma ilkokulda Türce ders i nin temeli olan `îlkokuma-yazma` dersi ile başlar. Bu dersin basarı ile verilmesi öğrenciden; anlama, anlatma, okumaya alışmaş, bilgi ve izlenimlerini anlatma alış- kanlıgı kazanma Türkçeyi kullanmada kelime hazinesini geliştirip, kural bakımından güvenlik sağlama gibi so- nucların bulunması beklenir. Çocuğun `llkokuma-yazma` desindeki basarısı, ile- riki öğrenimi ve hayat ı için çok önemli ve nazik bir 125126 olay olduğunda, ilkokuma-yazma dersini başarı ile atlat- ması gereklidir. Bunu sağlamak için ilkokul öğretmenle ri ile ilköğretim müfettişlerinin `îlkokuma-yazma` ala nında mesleki bilgilerinin yeterli olması bu işi sevme leri, yeni gelişmeleri takip etmeleri ve canla başla ça lışmaları lazımdır. İlköğretim müfettişleri teftiş ve denetimlerinde birinci sınıfı okutan öğretmenlere ilkokuma-yazmanın her devresinde ihtiyaçları olan rehberliği yapmalır za ruridir. Aksi halde başarıda iddialı olmak mümkün değil dir. Teftiş, eğitim sisteminin dört alt sisteminden ikincisi `Kontrol` bir sistemdir. Teftişin amacı, eği tim ortamının geliştirilmesidir. Bu amaç, Milli Eğitim Sistemine bağlıdır. Eğitimde teftişin hedefi, eğitim ve öğretimin en uygun değer ve eylemlerini bulmak olmalıdır. Teftişin amacı ve önemi üzerinde; C. James, Kamil Su, görüşlerini belirtmişler. MEHTAP raporunda teftişin amaçları açıklanmıştır. Bu amaçların gerçekleştirilmesi halinde teftişin fonksiyonları da yerine getirilir. Bu, fonksiyonlardan bazıları şunlardır; 1. Eğitim ve öğretimi geliştirme, öğrenci-öğret- men alt sistemini değerlendirme. 2. Amaçları organize etme.127 3. Liderlik, problem çözme, komünikasyon, karar- verme, işbirliği ve yaratıcılık yönlerini değerlendirme. 4. öğretmen ve öğrenileri daha kapsamlı amaçlara yöneltme. Eğitljn-öğretim faaliyetlerinin sistematik bir şe kilde değerlendirilmesi şarttır. Milli Eğitimin amaçla rının ne derece gerçekleştirildiğinin, verilen emek ve yapılan harcamayla elde edilen sonuçların denk düşüp düşmediğinin, öğretmene nerelerde ve ne ölçüde bir yar dım yapılacağının tespit edilmesine ihtiyaç ve görevin yerine getirilebilmesi için de teftişe ihtiyaç duyul maktadır. Müfettişin görevi, teftiş sahasına giren faaliyet leri başlangıcından sonuna kadar denetleyip gerekli reh berlikte bulunduktan sonra çalışmaları, ürününe bakarak rapor halinde ilgililere sunmaktır. îlkokuma-yazmadaki başarısızlık; faaliyetlerin planlanması, koordinesi, uygulanması, denetim ve teftiş ile değerlendirilmesinde yapılan hatalarla orantılıdır. Bu araştırmada ilkokuma-yazma öğretiminin plan lanmasından itibaren faaliyetlerin devam ettiği zaman içinde ilköğretim müfettişlerinin öğretmenlere ne de rece yardım ve rehberlikte bulunabildiklerini öğretmen ve müfettişlerin görüşlerine başvurarak ortaya çıkarma ya çalışılmıştır.128 Seri okuma-y azmayı, okuduğunu anlama ve anlata bilmeyi sağlamak için ilkokuma-yazma faaliyetlerinde ilköğretim müfettişleri, denetim ve teftişlerinde öğret men ve öğrencilere rehberliği ne oranda yapıp yapmadık larını belirlemek önemli bir problem olarak karşımıza çıkmaktadır. İlkokuma-yazma evreleri içerisinde ilköğretim mü fettişleri birinci sınıf öğretmenlerine ne derece yar dımcı oldukları, ilkokuma-yazma faaliyetlerini birinci sınıf okutan ilkokul öğretmenlerinin görüşlerinide dik kate alarak ortaya çıkarmaktır. Bu amaca ulaşmak için şu sorulara cevap aranmıştır. a) ilköğretim müfettişleri yetiştirilirken ilkoku ma-yazma öğretimi konusunda aldıkları dersler öğretmen leri teftiş etmeye yeterli midir ? b) İlköğretim müfettişleri? ilkokuma-yazma eği tim ve öğretimi konusunda meslekiçi eğitimden geçiril diler mi? c) İlköğretim müfettişleri, ilkokuma-yazma-eğitim öğretimi ve teftişi konusunda öğretmene rehberlik ya pabilecek bilgiye sahip midirler? d) İlköğretim müfettişleri^ ilkokuma-yazma faali yetlerinin her devresinde öğretmenlere ne derece rehber lik yapabiliyorlar?129 e) İlköğretim müfettişleri, objektif, demokrat ve sosyal davranışlarıyla güdüleyiei olabiliyorlar mı? Yukarıdaki sorulara cevap aramak önemli bulunmuş tur. Seçilen örnek grubun araştırma alanını temsil edi ci niteliği taşımasına özen gösterilmiştir. Tavır öl çekleri hazırlamadan önce ilgili yayınlar incelenmiş ve bu konuda yapılan araştırmalar taranmıştır. Hazırlanan tavır ölçekleri uzmanların görüşleri alındıktan sonra ön uygulaması yapılmış, alınan tepkiler hesaba katıla rak pekiştirilmiş ve uygulanmıştır. Ankete 150 öğretmenin ve 50 müfettişinin hiçbir tesir altında kalmadan cevap vermeleri sağlanmıştır. Araştırmada `Okul-sürvey` yöntemi uygulanmıştır. Ek l'de görüldüğü gibi Ankara şehir ilkokulları, sosyo ekonomik durumlarına göre yüksek, orta ve düşük olarak gruplandırılmasından faydalanarak 27 ilkokulda birinci sınıf okutan 150 öğretmene ve Ankara ilinde görev yapan ilköğretim müfettişlerinden 50 müfettişe uygulanmıştır. Tavır ölçeğindeki öneriler altproblemlere göre gruplandırılıp istatistik! işlemlere tabi tutulmuştur. Aritmetik ortalaması (X) ikinin altında ise olumsuz, ikinin üstünde ise olumlu, iki ise nötr olarak benim senmiştir. Araştırmanın beş altproblemi toplanan verilen ışığında şu sonuçlara ulaşmıştır:130 Altproblem - I İlköğretim müfettişleri, okul ve kurs eğitimleri sxrasmda ilkokuma-yazma-öğretimi konusunda aldiklarx derslerin öğretmenleri teftiş etmeye 3.08 lik bir arit metik ortalama ile kendilerini yeterli görürlerken, bi rinci sınıf öğretmenlerinin bu konuda pek yeterli olma dıklarını (2.44 lük bir aritmedik ortalama ile) belirt mişlerdir. ' îlkokuma-yazma eğitim ve öğretimi konusunda bi rici sınıfı okutan öğretmenler, kendilerini 3.19 luk aritmetik ortalama ile oldukça yeterli, görürlerken, aynı konuda okulda aldıkları eğitimin 2.10 luk bir arit metik ortalama ile daha düşük bir seviyede görmektedirler. Yukarıdaki bilgilerden hem ilköğretim müfettiş leri hem de ilkokul öğretmenlerinin hizmetiçi eğitimden geçirilmeleri ihtiyacı görülmektedir. Altproblem II îlkokuma-yazma-eğitimi-öğretimi ve teftişi ala^ nında hizmetiçi eğitimden %30 `Hiç`, %34'ü `Az`, %32'si. `Oldukça` ve %4'ü ise `Çok` faydalandıklarını belirt mişlerdir. Grubun büyük çoğunluğunun (%58.33'ü) başarısına inandıkları hizmetiçi eğitim faaliyetlerinin başarısı konusunda olumsuz cevap veren diğer grubun bu faaliyet lere katılmadıkları söylenebilir. Ayrıca hizmetiçi eğitimin de yeterince açılmadığı ve açılması gerektiği söylenebilir.131 Altpr objem III İlköğretim, müfettişlerinin ilkokuma-yazma-eğiti- mi-öğretimini teftişlerinde ilkokul öğretmenlerine reh berlik yapabilecek derecede bilgiye sahip olduklarını test etmek amacıyla öğretmenlere 10 soru sorulmuştur. On sorudan yalnız biri (24.) 2.10 luk bir aritmetik ortalamaya yükselebilmiş, dokuz soruya verilen cevap ların aritmetik ortalamaları ise ikinin altında kal mıştır. İlköğretim müfettişlerinden, `6-11 yaş çocukları nın özellikleri hakkında`!. 39 luk bir aritmetik orta lama ile `llkokuma-yazma faaliyetlerinin planlanmasında` 1.41 lik bir aritmetik ortalama ile; `Yalnızlığa terk edilmiş çocukların bu durumdan kurtarılmaları hususunda` 1.32 lik bir aritmetik ortalama ile; `llkokuma-yazma öğ retiminin amaçlarının benimsetilmesi konusunda` 1.50 lik bir aritmetik ortalama ile; `fiş cümlelerinin tesbiti sırasında` 1.31 lik bir aritmetik ortalama ile? `fiş cümlelerini meydana getiren kelimelerin tespitinde` 1.28 lik bir aritmetik ortalama ile `öğrencilerin gelişim eksikliklerinin tamamlanması konusunda` 1.27 lik bir aritmetik ortalama ile; `fiş cümlelerinin kavratılması faaliyetlerinde` 1.29 luk bir aritmetik ortalama ile; `Metin düzenleme çalışmalarında` 1.21 lik bir aritmetik ortalama ile yardım görmediklerini beyan eden birinci sınıf öğretmenleri, `ilköğretim müfettişlerinin ilkoku- ma-yazma faaliyetlerini gözleyerek bilgi topladıklarını`132 2.10 luk bir aritmetik ortalama ile nötr yakın bir değer de »tercih belirtmişlerdir. Öğretmenlerin tercihlerinin aritmetik ortalaması 1.41 dir. Bu değer, müfettişlerin yeterli rehberliği yapmadığını göstermektedir. Ancak, aynı konuda müfettiş lere sorulan 10 soruya verdikleri cevapların aritmetik ortalaması 3.06 dır. Öğretmen tercihleri ile müfettiş tercihleri ara sındaki (3.06-1.41) 1.55 lik fark; tablo IX ve tablo X de belirtilen sebeplere dayanmaktadır. Altproblem - IV İlköğretim müfettişlerinin, ilkokuma-yazma faali yetlerinin her devresinde öğretmene ne derece rehberlik yaptıklarını test etmek için ilkokul öğretmenlerine 10, ilköğretim müfettişlerine ise yedi soru sorulmuştur. İlkokul öğretmenlerinin %67.92'si `Hiç`, %26.29'u ``Az`, % 4. 78 i `Oldukça` ve : 0.7 7» si `Çok'* yönünde ter cih belirtmiştir. Tercihlerin aritmetik ortalaması 1.38 dir. Kabul edilen değerle bu aritmetik ortalama müfet tişlerin hiç rehberlik yapmadıklarını göstermektedir. -Ancak bu konuda müfettişlere yöneltilen, yedi soruda,,`,,, %22.50'si `Az`, %63.50'si `Oldukça` ve % 15.25'i ise `Çok` yönünde tercih belirtmişlerdir. Müfettişlerin tercihlerinin aritmedik ortalaması 2.94 dür. Bu değer oldukça* ya pek yakındır.133 Müfettişlerle öğretmenlerin tercihleri arasındaki (2.94-1.38) =1.52 lık fark tablo IX ve tablo X de belirtilen sebeplere dayanmaktadır. Altproblem - V İlköğretim müfettişlerinin, objektif, demokrat ve sosyal davranışları ile güdüleyici olup olamadıkla rını test etmek için ilköğretim müfettişleri ile birin ci sınıf öğretmenlerine dörder soru sorulmuştur. Bu sorulara öğretmenlerin %37.69'u `Hiç°, %43.21'i `Az`, %20.25'i `Oldukça` ve %4.45'i `çok` seçeneklerini tercih etmek suretiyle cevap vermişlerdir. Tercihlerin aritmetik ortalaması (X) = 1.96 dır. Bu ortalama ile mü fettişlerin davranışlarının öğretmenleri güdülemeye `Az` etkide bulunduklarını söylemek mümkündür. Müfettişlerin aynı konudaki sorulara %0.5'i `Hiç` %25'i `Az`, %58.5'i `Oldukça` ve %16 `Çok` seçenekleri yönünden tercih belirtmişlerdir. Tercihlerin aritmetik ortalaması 2.76 dır. İlköğretim müfettişleri ile ilkokul öğretmenleri nin tercihleri arasında (2.76-1.96) = 0.80 lik bir fark görülmektedir. Bu fark tablo IX ve tablo X belirtilen sebeplerden kaynaklanmaktadır. Bu farka rağmen ilköğretim müfettişlerinin objek tif, demokrat ve sosyal davranışları ile azda olsa öğ retmenleri güdüleyici olduğunu söylemek mümkündür. Tab lo IX ve Tablo X deki sebeplerin ortadan kaldırılması134 ile güdüleme fonksiyonunun daha kolay işleyeceği, dola- yısıyle eğitim öğretime katkxda bulunulabileceğini söy lemek mümkündür. ilköğretim müfettişlerinin ilkokuma- yazma faali yetlerinde öğretmenlere ihtiyaçları olan yardım ve reh berliği yapamadıklarını öğretmenlerin ve ilköğretim mü fettişlerinin anketin 3. bölümünün birinci sorusuna ver dikleri cevaplarda belirtmişlerdir. t lköğretim müfettişleri 25, ilkokul öğretmenleri ise 50 ayrı sebebe dayalı olarak ilköğretim müfettişle rinin bu konuda ihtiyaç olan faydayı sağlayamadıklarını ifade etmiştir, öğretmenler ve müfettişler aşağıdaki sebeplerde birleşmişlerdir. a) Müfettişlerin zamanının az olması b) İlkokul öğretmenlerinin okul eğitimleri sırasında ilkokuma-yaz- ma eğitimi ve öğretimi konusunda yeterli bilgiyi alama dıklarını, meslekiçi eğitimden geçirilmeleri gere c) İlköğretim müfettişlerinin dar bölge çalışmalarını ihtiyaca cevap verebilecek şekilde yapamadıkları ç) Mü fettişlerin yetişme kaynağının değişik oluşu d) Müfet tiş ve öğretmenlerin teknolojik gelişmeleri takip ede memeleri ve az okumaları, e) öğretmen ve müfettişlerin görev yerlerinin Eylül ayından evvel belli olmayışı f) öğretmen, müfettiş ve Milli Eğitim Teşkilatının mad di imkansızlıkları.135 Varılan sonuçlarla? `seri okuma-yazmayı, okuduğu nu anlama ve anlatabilmeyi sağlamak için ilköğretim müfettişleri, ilkokuma-yazma faaliyetlerini denetim ve teftişlerinde öğretmen ve öğrencilere ne oranda reh berlik ve yardim yaptıklarını ortaya koymuşlardır. Her kademedeki eğitim-öğretimi temel olan, hayat taki basarxyx oldukça etkileyen ilkokuma-yazma dersi nin amaçlarına ulaşılabilmesi için Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığı Merkez ve taşra teşkilatı ile bu konu da araştırma yapanlara önerilerde bulunulmuştur.