Farklı sosyo-ekonomik bölgelerde yaşayan ailelerin hazır gıda tüketimlerinde reklamların etkisi

Abstract

ÖZET Ankara içinde yapılan bu çalışma, farklı sosyo-ekonomik bölgelerde yaşayan ailelerin margarin, sıvı yağlar, tahıl ve tahıl mamulleri ile süt ve süt mamullerini satın alırken radyo ve televizyonda yayınlanan reklam programlarından etkilenerek hiç kullanmadıkları bir gıda maddesini satın alıp almadıklarını, ayrıca yine bu reklamlardan etkilenerek kullandıkları gıda maddelerinin markalarını değiştirip değiştirme diklerini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Farklı sosyo-ekonomik bölgeler olarak düşük sosyo-ekonomik bölge olarak Uyanış Mahallesi, orta sosyo-ekonomik bölge olarak Bahçelievler semti, yüksek sosyo-ekonomik bölge olarak da Çankaya semti örnek semtler olarak alınmış ve her bir sosyo-ekonomik bölgeden 120 şer aile alınarak toplam 360 aile üzerinde bu araştırma yapılmıştır. Araştırma kapsamına ailelerdeki fert sayısı en fazla düşük sosyo-ekonomik seviyedeki ailelerdedir. Düşük sosyo-ekonomik seviyedeki ailelerin %11'i bir-üç kişiden, %54'ü dört- altı kişiden, %35'i ise yedi-dokuz kişiden meydana gelmektedir. Orta sosyo-ekonomik seviyedeki ailelerin ise %47 si bir-üç kişiden, % 52' si dört-altı kişiden, % l'i ise yedi-dokuz kişiden meydana gelmiştir.-66- Yüksek sosyo-ekonomik seviyedeki ailelere bakıldığında, % 41' i bir-üç kişiden, % 59'u dört-altı kişiden meydana gelmiştir. Bu sosyo-ekonomik seviyede yedi-dokuz kişilik ailelere rastlanmamıştır. Orta ve yüksek sosyo-ekonomik grupta bulunan erkeklerde okuma-yazma bilmeyen olmamasına karşılık, düşük sosyo-ekonomik grupta bulunan erkeklerde okuma-yazma bilmeme oranı % 18'dir. Düşük sosyo-ekonomik gruptaki erkeklerde hiç bir okulu bitirmemiş, fakat okur-yazar durumda olanların oranı % 9, ilkokulu bitirenlerin oranı % 59'dur. Orta dereceli bir okul bitiren erkekler ise % 14 gibi bir oranı teşkil etmektedirler. Orta sosyo-ekonomik seviyedeki erkeklerin % 53' ü yüksek okul, %33 'ü orta dereceli bir okul, % 14'ü ise ilkokulu bitirmişlerdir. Yüksek sosyo-ekonomik seviyedeki erkeklerin büyük bir çoğunluğu (%69) yüksek okul, % 26' sı ortaokul, % 5 gibi çok düşük bir oranı ise ilkokulu bitirmişlerdir. Düşük sosyo-ekonomik seviyedeki kadınların % 3 6' sı okur-yazar olmayan, % 18 `i ise okur-yazar olup, hiçbir okul bitirmemiş, % 6' sı ise ilkokulu bitirmişlerdir. Orta sosyo-ekonomik seviyedeki kadınların % l'i hiç bir okul bitirmemiş, %24'ü ilkokulu bitirmiş, % 53'ü orta dereceli bir okulu bitirmiş, % 22 'si ise yüksek okul bitirmişlerdir.-67- Yüksek sosyo- ekonomik seviyedeki kadınların eğitim durumları ise şöyledir. İlkokulu bitirenler % 16, orta dere celi bir okul bitirenler % 47, yüksek okul bitirenler ise % 37 oranındadır. Düşük sosyo- ekonomik seviyedeki ailelerin % 47 ' si aylık 100.000-149.000 TL. gelire sahiptirler. 150.000-199.000 TL. aylık gelire sahip olanlar %26, 50.000-99.000 TL. aylık gelire sahip olanlar ise % 23'lük bir oranı meydana getirmektedirler. Orta sosyo-ekonomik seviyedeki ailelerin % 47' si 300.000-399.000 TL. aylık gelire sahiptirler. 200.000-249.000 TL. aylık gelire sahip olanların oranı % 28, 800.000-1.000.000 TL aylık gelire sahip olan ailelerin oranı ise % l'dir. Yüksek sosyo-ekonomik seviyedeki ailelerin ise % 79 gibi büyük bir oranı 800.000-1.000.000 TL. aylık gelire sahip tirler. Sosyo-ekonomik seviyeye göre ailelerin aylık gelirlerinden, bir ayda beslenme için ayırdıkları para miktarları ise şöyledir: Düşük gelir grubundaki ailelerin % 51' i, orta gelir grubundaki ailelerin % 11' i ayda 50.000 TL ve daha az para ayırırken, yüksek gelir grubunda bu miktar para ayırırken, yüksek gelir grubunda bu miktar para ayıran ailelere rastlanmamıştır. Düşük gelir grubundaki ailelerin % 46' sı, orta gelir grubundaki ailelerin % 3'ü aylık gelirlerinden beslenme için 51.000 TL - 100.000 TL ayırdıkları halde, yüksek gelir-68- grubundaki ailelerde bu miktar parayı ayıran ailelere rastlanmamıştır. Düşük gelir grubundaki ailelerin % l'i, orta gelir grubundaki ailelerin % 35 'i, yüksek gelir grubundaki ailelerin % 53 'ü aylık gelirlerinden beslenme için 151.000 - 200.000 TL ayırdıklarını belirtmişlerdir. Orta gelir grubundaki ailelerin % 3 'ü, yüksek gelir grubundaki ailelerin % 16' sı aylık gelirlerinden beslenmeleri için 201.000-250.000 TL ayırırlarken, orta gelir grubundaki ailelerin % l'i, yüksek gelir grubundaki ailelerin % 31' i ise aylık gelirlerinden 251.000 - 300.000 TL. beslenmeye para ayırmaktadırlar. Radyo reklamlarından etkilenerek hiç kullanmadıkları bir gıda maddesini kullanan aileler % 31 ile en fazla orta sosyo- ekonomik seviyedeki ailelerdir. Düşük sosyo-ekonomik seviyedeki aileler % 20 oranında radyo reklamlarından etkilenir ken, yüksek sosyo-ekonomik seviyedeki ailelerde radyo reklam larından etkilenme oranı % 18'dir. Radyo reklamlarından etkilenerek hiç kullanmadıkları bir gıda maddesini kullanma ile ailelerin sosyo-ekonomik seviyeleri arasında bir fark olup olmadığı x testi ile analiz edildiğinde, ailelerin sosyo-ekonomik seviyeleri ile radyo reklamlarından etkilenerek hiç kullanmadıkları bir gıda madde sini kullanmaları arasında bir ilişkinin var olduğu gözlenmiş fakat bu ilişkinin derecesi tekrar analiz edildiğinde ilişkinin derecesi önemli bulunmamıştır.-69- Radyo reklamlarından etkilenerek kullandıkları gıda maddelerinin markalarını değiştiren ailelere en fazla % 39 ile orta sosyo-ekonomik seviyedeki ailelerde rastlanmıştır. Düşük ve yüksek sosyo-ekonomik seviyedeki ailelerin kullandıkları gıda maddelerinin markalarını radyo reklamlarından etkilenerek değiştirmelerinin oranı ise % 8 dir. Ailelerin sosyo-ekonomik durumları ile, radyo reklamlarından etkilenerek marka değiştirmeleri x testi ile analiz edildiğinde, ailelerin sosyo-ekonomik durumları ile, radyo reklamlarından etkilenerek marka değiştirmeleri arasında bir iliş kinin var olduğu gözlenmiştir. Sosyo-ekonomik seviyeye göre televizyon reklamlarından etkilenerek hiç kullanmadıkları bir gıda maddesini kullanan aileler % 96 ile yüksek sosyo-ekonomik seviyedeki ailelerdir. Orta sosyo-ekonomik seviyeye sahip aileler % 89 oranında tele vizyon reklamlarından etkilenerek hiç kullanmadıkları bir gıda maddesini kullanırken, bu oran düşük sosyo-ekonomik seviyede ki ailelerde % 40' dır. Sosyo-ekonomik seviye yükseldikçe televizyon reklamlarından etkilenerek hiç kullanılmayan bir gıda maddesinin kullanılma oranında bir artış olduğu görülmektedir. Ailelerin sosyo-ekonomik seviyeleri ile, televizyon reklamlarından etkilenerek hiç kullanmadıkları bir gıda maddesini 2 kullanmaları arasındaki ilişki x testi ile analiz edildiğinde kuvvetli bir ilişkinin var olduğu bulunmuştur.-7o- Televizyon reklamlarından etkilenerek kullandıkları gıda maddelerinin markalarını değiştiren aileler en fazla % 74 ile orta sosyo-ekonomik seviyedeki ailelerdir. Bunu % 71 ile yüksek sosyo-ekonomik seviyeye sahip olan aileler, %23 ile düşük sosyo-ekonomik seviyeye sahip olan aileler ta kip etmektedirler. Ailelerin sosyo-ekonomik seviyeleri ile televizyon reklamlarından etkilenerek kullandıkları gıda maddelerinin 2 markalarını değiştirmeleri x testi ile analiz edildiğinde ilişkinin var olduğu, gözlenen bu ilişkinin derecesinin ise kuvvetli olduğu ortaya çıkmıştır. Buna göre, sosyo-ekonomik seviyesi yüksek olan ailelerin televizyon reklamlarından etkilenerek, düşük sosyo-ekonomik seviyedeki ailelere göre daha fazla etkilendikleri ve kullandıkları gıda maddelerinin markalarını değiştirdikleri söylenebilir.