Türk atasözlerine psikolojik bir yaklaşım

Abstract

Hemen hemen her milletde atasözleri vardır. Hattâ bunların fark lı milletlerde benzer özellikler gösterdiği de kabul görmektedirsBu durumun kültür benzerliğinden kaynaklandığı gibijkültür alışverişi neticesinde de meydana çıkacağı söylenebilir`Her ne şekilde olursa olsun atasözlerinin;mensup olduğu halkın `ruhsal yapı`s mı, davra nış lar mı 2 yaş ama biçimlerinin bir kısmını? düşüncelerini yansıttığı doğrultusundaki fikirlerin yoğunluk kazanmış olduğu söylenebil! reis te bu yoğunluğun Türkiye` deki yansımaları araştırmanın problemini o~ luşturmuşturfflKısa makaleler seviyesinde yapılan bir-iki girişimin de prcblemin çözümünden ziyade t problemin önemine yoğunluk kazandırdık- ları ifade edilebilir. Türk atas özlerine psikolojik bir yaklaşım yapılmasının gereği özellikle halkbilim araştırmacılarmca çeşitli makale ve yazılarda vurgulanmıştır. Ayrıca psikolog?psikiyatrist ve eğitim alanındaki uz manlar da buna işaret etmişlerdir.Bu ve benzerî düşüncelerden hare ket eden araş txrmacij araştırma konusunu seçerek bu araştırmayı yap mıştır. Türk at as öz 1 eri j s os yal ilişkilerde ve yaşayışta Türk insanının çoğunluğunun düşüncelerine tercüman olmasıyla da kültürel dikkat nok tasıdır. Çünkü bunlar Türk insanını yoğuran kültürün bir parçasij ya şanmış ve kazanılmış tecrübelerin sonucunda işlenerek ortaya çıktığı içinsçok farklı bilimlerin ışığında değerlendirilmelidir «.Yapılan her türlü plan ve programların hedefine kültürel 3 sosyal yaşayış ve yapıya 132133 uygunluğu derecesinde vardığını, edinilen tecrübeler göstermiş tir »O halde Türk halk kültürünün bir parçasını teşkil eden ve halkın `ruh sal yapı`sını yansıttığı düşünülen atasözlerine psikolojik bir yakla şım yapılması sonunda ortaya çıkacak bulguların belirli alanlara fay dalı olacağı söz konusu edilebilir.Bu duruma, makale düzeyindeki kısa araştırmalarda da işaret edilmiştir» 3u araştırmada, Türk halk kültürünün çok önemli bir yönünü yan sıttığı kabul edilen Türk atasözleri belirtilen met odlar içerisinde psikolojik bir yaklaşımla değerlendirilmeye çalışılmıştır» Araştırmada belirlenen psikolojik boyutlar 10 alt problem so rusuna cevap aramak şeklinde geliştirilmiş ve bu yönde çalışmalar ya pılmış tır «öncelikle j bu tesbit edilen alt problemlere, olumlu veya olum suz cevapları elde etmeye yarayacak biçimde,Türk atasözlerini psiko lojik sınıflamada jeçerli ve güvenilir kabul edilen bir araç kullanıl mış tır. Araştırmaya konu olan Türk atasözlerinin evrenini O.Asım AksoyN« un `Atasözleri ve Deyirnler`isimli eseri ile, S. Kernel Syüboğlu^nun `On Üçüncü Yüzyıldan Günümüze Kadar şiirde ve Kalk Dilinde Atasözleri ve Deyimler- Atasözleri I- `adındaki eserlerinde yer alan atasözleri oluş turmuştur. Türk atasözleri psikolojik bir yaklaşımla değerlendirildiğinde, bunlarda psikolojik unsurlar bulunduğu ortaya çıkmış t ir. Uygun görülen Türk atas özleri ndeki psikolojik unsurların yorumu; öncelikle uzmanların görüşlerinin sayısal ortalamalarının uygunluğuna ve daha sonra yazılı kaynaklardaki kuramsal düşüncelere bakılarak, istatistik! ve psikolo jik değerlendirmelere tabi tutulmuştur. Araştırmaya örneklem seçimi bir halkbilim uzmanı ile birlikte yapı İmiş t ir. Adı geçen iki eser üç defa incelendikten sonra, atasözü olması bakımından güvenirliği şüpheli görülenler ayırdedilmiştir. Da ha sonra örnekleme seçilen atasözleri üç alan uzmanı ile birlikte tes bit edilen on psikolojik boyuta yerleştirilmiş tir «Atas özlerinin yer leştirildiği psikolojik boyuta uygunluğunu tesbit etmek için, geçer- liliği ve güvenirliği tesbit edilen bir ölçü aracı kullanılmıştır,,134 Bunun için her bir atas özünün karşısına `uygunluk dereceleri `nin belirtilmesi istenmiştir. Buna göre;0-uygun değilI-karars iz, 2- bi raz uygun, 3-uygun,4-tamamen uygun, şeklinde puanlanmiştır.Ölçü ara cındaki puanlama metodunun sadece araştırıcının sübjektif yargısına dayanmaması ve daha güvenilir sonuçlar vermesi için puanlama işlemi dört uzman tarafından yapılmıştır. Araştırma neticesinde elde edilen Verilerin `uygunluğu` veya `uygun olmaması` konusunda genel bir yar gıya ulaşılmıştır. Araştırmada uygunluk ölçüsü 0,I,2»3»4 olarak ya pılan puanlamada `biraz uygun` kabul edilen 2`'de gizli bir uygun ol mama fikri olduğu varsayılarak, `uygun`ölçüsü olarak kabul edilen 3ı uygunluk ölçüsü alınmıştır. Ama 3* ün gerçek sınırları 2.5I*`3.5° °1~ duğundan, uygunyuk ölçüsü 2.51 ve yukarısı olarak kabul edilmiştir. Buna göre uzmanlardan alman ölçü araçlarında, her bir atasözüne ver dikleri puanların aritmetik ortalaması 0-2.50 arasında olduğu durum larda atasözleri psikolojik boyut açısından `uygun değil`, aritmetik ortalama 2.51 ve daha yukarı olduğu durumlarda `uygun` kabul edil miştir. Araştırmanın 10 psikolojik sınıfı, aynı zamanda araştırmanın hipotezlerini oluşturmuş tur. Bunun için her bir hipoteze verilen uz man puanlarının aritmetik ortalamaları alınarak bu şekilde hipotez lerin kabulü veya reddi yoluna gidilmiştir. Bu araştırmada istatistikî işlemler pek fazla değildir. Sade ce yüzde(^) ve aritmetik ortalama( X ) kullanılmıştır. SONUÇLAR Araştırma bulgularına göre sonuçları şu şekilde sıralamak müm kündür: I. Türk atasözlerinde insanın gelişimini (çocukluk,gençlik, ihti yarlık) bünyesinde barındıran psikolojik unsurlar var mıdır? Bu sorunun cevabının bulunması için 93 atasözü uzman görüşüne sunulmuş, bunlardan sadece 9 atasözü kabul edilmemiş 84'` ü uygun bu - lunmuş tur. Yani soruya $90.32 oranında olumlu cevap verilmiştir. Türk atasözlerinde insanın gelişimini bünyesinde barındıran psikolojik..