Elazığ il merkezindeki çeyizlerde bulunan hammaddesi lif olan elsanatları ürünleri

Abstract

6 ÖZET Ülkemiz diğer ülkelerin sahip olamayacağı çok zengin bir geçmişi olan elsanatlarına sahiptir. Başlangıçta ihtiyaçların karşılanması olarak ortaya çıkan elsanatları Türklerde elemeğinin yanında yaratıcılığını duygu ve düşüncelerinde yer aldığı, Türk'ün milli karakterini taşıyan ve yansıtan en güzel örnekler olmuştur. Zamanla geleneklerin bir parçası olan elsanatları çeyiz geleneğinde de önemli bir yer tutmaktadır. Bu iliş kinin ortaya konması için yörelere göre çeyizlerde yer alan elsanatları ve ürünlerin ortaya çıkarılması, böylece yörelerde yapılmakta olan el sanatlarının belirlenmesi, geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması amacıyla planlanmış ve yürütülmüştür. Araştırma yöresi olarak Elazığ il merkezi seçilmiştir. Araştırma materyalini Elazığ il merkezindeki 12-78 yaş arasındaki gönüllü bireyler oluştur muştur. Bireyler için hazırlanan anket formları karşılıklı görüşme yoluyla doldurulmuş ve çeyizlerdeki ürünler bizzat araştırmacı tarafından tespit edilmiştir. Bireylerin çoğu yörede doğmuştur ve tamamı yörede büyümüştür. Bu nedenle yöredeki gelenekleri tam olarak yansıtmaktadır. 147Elazığ ilinde hammaddesi lif olan elsanatları işleme, dokuma, örgü ve yazmadır. Bireylerin büyük bir çoğunluğu tarafından en çok kullanılan, her çeşit ürüne uygulanan ve tamamı aile için de yapılan işleme kanaviçedir. Türk işi her yaştaki birey kümelerinde yer almak tadır. Fakat Çin iğnesi, beyaz iş, aplike ve makina nakışı sonradan yapılmaya başlanan ve ürün çeşitleri sınırlı olan işlemlerdir. Tel kırma ve gergef işi ise yörede eskiden yapılan, zamanla kaybolan işlemlerdir. Maraş işi, Antep işi, tül işi ve dantel anglez yörede pek bilinen ve kullanılan işlemlere değildir. Yörede ençok kullanılan dokuma halıdır. Kilim, cicim ve ev dokuması kumaş ise artık yapılmamaktadır. Yolluk dokuma her yaştaki bireylerde bulunmakta fakat yaş ortalaması düştükçe bulunan birey oranı düşmektedir. Tığ danteli ve iğne oyası yörede bireylerin tamamı tarafından kullanılan örgü teknikleridir. Tığ dantelinin üretimi sadece aile içinde yapılmaktadır. îğne oyası aile içi üretimin yanında sipariş yaptırılarakta temin edilmektedir. Şiş ve beş şiş örgü, iğne danteli ve boncuk oya da yörede eskiden beri ve bireylerin çoğunluğunda yer alan örgü` teknikleridir.149 Firkete ve mekik oyalar yörede sonradan kullanıl maya başlanan örgü teknikleridir. Yöre çeyizlerinde eski den işlemeler kadar önemli bir yeri olan ve her türlü ürüne uygulanabilen, artık kullanılmayan başka bir elsanatıda yazmalardır Bireyler geleneksel elsanatlarını anne, yakın akraba ve komşudan, yörede sonradan görülmeye başlanan el sanatlarını öğretim kurumundan öğrenmektedir. Çeyizlerdeki ürünlerde kullanılan gereçler satın alınarak ve ipek, yün gibi bazı gereçler evde hazırlanarak temin edilmektedir, ürünlerde kullanılan model ve desenler çevreden, kitaplardan ve öğretim kurumundan faydalanılarak yapılmaktadır, ürünlerin ölçüleri ise ön plana hazırlanan eşyaya göre, bunun yanında aileden öğrenildiği gibi, son zamanlarda da kitaplardaki ölçülere göre yapıl maktadır. Çeyiz sahipleri çeyizlerdeki satın aldığı ürünleri kendi yapamadığından, çeyizinde bulunmasını istediğinden, beğendiğinden ve evlenme sırasında yetiştiremediğinden almaktadır. Çeyiz yörede esas olarak kız çocuklarına hazırlanmak tadır. Çeyiz hazırlamanın nedeni temelde geleneklere dayan maktadır, i

7.! Turkey has such a rich background in handcrafts that no other country could haven't. The handcrafts which were originally stourted as a result of needs, in Turkey, it became the most beatiful samples in reelecting and carrying the national charesteristics of Turkish creation, sensation and thoughts Besides its being a way of living. The handcrafts which gradually became a part of traditions has also an important place in tradition of bride's trousseau. In order to enable to put forward this relation, it is necessary to find out the productions and handcrafts in bride's trousseau of different regionsand also in order to find out, develop and spead the handcrafts to these regions it is a must to determine on these subjects. This research region. The material of this research was consisted of the voluntary people of Elazığ with the range of ages 12 to 78. The inguiry forms were filled out by having inter view with them and the productions of bride's trousseau were learned. Most of the people were born in this region and all of them grew up in this region. There fore, they reflect all the traditions in this region. 150In Elazığ, the raw material of the handcrafts of embroidery, textile, knitting and hand-painted is filament. The one which is used by the majority of the people and which could be applied to all kind of products and done totolly among the familees is canuas. All kind of Turkish handmade things takes place among all age groups. But Chinese needle, white work, applique and machinery embroidery which startedinlater days have limited products of embroidery. g. The handcrafts, tel kırma and gergef, which were lost gradually, were the two kind of embroidery in the region. The handworks of Maraş and Antep, tulle and lace anglez aren't well know in the region. The most popular textile in the region is carpet. Rug, product and home made clothes aren't done anymore. It is possible to find people weave yolluk in all ages but is seen rearly among the young generation. Crochet lace and needle work are two technics used by all the people in the region. Crochet lace is only done at home needlework could be obtained by ordering besides it is being produced at home. Knitting needle and head needle, needle lace and bead needle work have been seen since ancient times and in the majorty of people.152 Hair-pin and mekik embroidery are two kind of knitting started in recent years in the region. Han-paint, another handcraft of the region was done for bride's trousseau as much as the other embroidereries but it isn't used any more. People learn the traditional handcrafts from their mothers, close relatives and neighbours and they learn the new ones in the courses opened for public. The necessary metarils for the products of bride's trousseau are obtained in the market but some of them like silk or wool are prepared at home.The models and desingns used in the products are inspired from the region books and in the public courses. The sizes of the products are done according to the other products it's going with, to the treditions and in recently years to the measures given in the books. The people who prepare bride's trousseau buy the products of bride's trousseau just because they can not do them, because they like them or because they can not prepare them until the wedding day.