Beypazarı ilçe merkezinde yapılan tel kırma işi

Abstract

El sanatları, bütün halk sanatları gibi ulusların kültürel kişiliklerinin en canlı ve anlamlı belgeleridir. EL sanatlarının bir bölümü olan el işlemeciliği daha zengin olması bakımından incelenmesi gereken konular içindedir. Bir iletişim aracı olarak da kullanılan işlemecilik ne yazık ki yeterince tanınmamakta ve tanıtılama maktadır. Eriştiği düzeyi Türk insanının engin zevkine, el emeğine ve göz nuruna borçlu olan Türk işlemeciliğinde, batıya açılma politikası içerisinde batının makinalarının da görülmesi ile, el emeğinden, göz nurundan yoksun eserler verilmeye başlanmıştır. Makina ile kazanç artmıştır. Ancak tel kırma işi gibi makina ile işlenmesi mümkün ol mayan nakış türleri gerilemeye başlamıştır. Bu tür işlerin geleceğe aktarılması gayesiyle yapılacak ciddi araş tırmalar, işleme sanatının geçmişine ışık tutacak, yozlaşmayı önleyecek ve geleceğe daha güvenli bakmayı Bağlıyacaktır. Beypazarı ilçesi tel kırma işlemecilerini ve çalışma koşullarını incelemek amacı ile Beypazarı ilçesine çeşitli zamanlarda gidilmiş işlemeciler ve çalışma koşulları yerinde incelenmiş ve araştırmada kullanılan veriler toplanmıştır. Tel kırma j ipliği sayılabilen kumaşlar üzerine 8586 özel bir iğne ve yassı tel kullanılarak puanları tek tek işlenen ve teli makas kullanılmadan kıvrılarak koparılan tersi ile yüzü farklı bir görüntüde olan işleme türüdür. Değişik ve güzel bir işleme çeşidi olan tel kırma işi, kumaş kasnağa gerilerek işlenir. Beypazarı ilçe merkezinde tel kırma işi ile uğraşan bireyler kasnak dışında gergef ve kalburdan da yararlanmaktadır. Artı ve çarpı puan olmak üzere iki teknikte işlenen tel kırma işi, yörede artı puan tekniğinde işlenmektedir. Yörede tel kırma işinde kullanılan tele `şamaka` adı verilmekte ve aynı isim işlemelere de verilerek bu tür işler `şamaka işi` olarak adlandırılmaktadır, önceden milimetrik kağıtlar üzerine çeşitli kaynaklardan hazırlanan desenler kumaşın iplikleri sayılarak işlenir. Tel kırma işinde kullanılan iğneyi yörede kuyumcular satmakta, tel ise İstanbul'dan getirilmektedir. Tel kırma işi ile uğraşan bireyler 51-56 yaş grubunda yoğunluk kazanmakta ancak daha ileri yaşlarda ya da daha küçük yaşta tel kırma işleme oranları azalmaktadır. Tel kırma işlemeye başlayanlar ise 16-20 yaş grubunda yoğunluk kazanmıştır. Tel kırma işi ile uğraşanlar genellikle evli bireylerdir. Bekârların bu işe ilgileri azdır. Tel kırma işi ile uğraşanlar içinde okur-yazar olmayanların oransal payları çok büyüktür. Eğitim düzeyleri yükseldikçe tel kırma işi yapanların sayısı da azal maktadır. Büyük çoğunluğu tel kırma işi yapmayı aileden ve çevreden öğrenmişlerdir. Tel kırma işlemeye başlayan-87 ların pek az bir kısmı da bu işi kurslardan ve okullardan öğrenmişlerdir. Bireyler 6-36 yıldır bu işle uğraşmaktadırlar. Tel kırma işini çok kısa zamanda öğrenmektedirler. Yörede çeşitli el sanatı uğraşıları vardır. Bunlar dokuma, örgü, işleme ve gümüş işçiliği olarak saptanmıştır. Başlıca dokuma çeşitlerini kilim ve yörede `burgu` olarak isimlendirilen bir el dokuması örtü oluştur maktadır. Süsleme ve süslenme amacı ile örülen örgülerin her çeşidinin yörede yapıldığı belirlenmiştir. Tel kırma işi ile uğraşan bireylerin tel kırma İşinin yanında kaneviçe, makina nakısı, sim-sırma gibi işleme çeşitleri ile uğraştığı saptanmıştır. El sanatlarının istenilen yer ve zamanda yapılması bireyler için büyük bir kolaylıktır. Kış aylarında işlerin az olması nedeni ile tel kırma işi ile uğraşının arttığı, yazın ise tarım v.b. işlerden artan zamanlarda işleme yapıldığı belirlenmiştir. Sanat kültürü ve ekonomik bakımdan aileye yarar sağlayan el sanatları yörelerin geleneklere bağlı özellikler taşır. Bireyler ister yaşlı, ister genç olsun mutlaka el sanatlarının bir veya bir kaçı ile uğraşmaktadır. Bireylerin % 73.73 gibi bir bölümü yörede tel kırma işi öğrenme ve yapmada geleneksel etkilerin de bulunduğunu belirtmişlerdir. Bu yüzden tel kırma işi ile daha çok annelerin uğraştığı ve büyükten küçüğe doğru yayıldığı saptanmıştır. Yüzyıllar boyu süslediği her şeyi kendi zevk ve anlayışına uygun bir şekilde, kendi öz benliğinden, gele-88 neğinden katarak işleyen Türk kadını desenlerini işleyecekleri işin tekniğine ve ürüne uygunluğuna dikkat etmişler ve işledikleri her motifi duygularını dile getiren isimlerle simgelendirmişlerdir. Yörede de işlenen motiflere esran, baklava, muska, dindin, lokul, iskan, bağ yaprağı v.b. isimler verildiği bu isimlerin bir kısmının eskilerin tekrarı, bir kısmının ise yeni benzetmeler olduğu saptanmıştır. Büyük bir zevk ve emekle yapılan işlemelerin bakımı da önemlidir. Bireylerin % 49.49 gibi bir bölümünün bu bakım vs saklama şekline uyduğu belirlenmiştir. Genellikle dar gelirli ailelerde görülen tel kırma işinin genel olarak bir yan gelir kaynağı olarak düşünüldüğü ve Beypazarı ilçe merkezinde bir ev sanayi olarak görüldüğü belirlenmiştir.

Handicrafts ı like all people arts, are the most lively and meaningful documents of cultural personalities of nations. Handiwork which is a part of handicrafts, because of the fact that it is richer, is in the subjects to examine, unfortunately, embroidery which is also used as a communication tool isn't known and can not be made known sufficiently. In Turkish embroidery which is indebtet to vast taste, manual labor and eye-straining work of Turkish people for its level, within the policy of opening to west, also getting the machines of west, works which are deprived of manual labor and eye-straining work are begun to be produced. Earning has increased with machines but embroidery jobs that can not be embroidered with machines like Bartın trade have begun to go backwards. Serious researchs, that will be done for the objective of trans ferring these trades to the future, will shed light on the past of the embroidery art, prevent losing quality and secure to look into the future more safely. To study Beypazarı county Bartın traders and their working conditions, many visits were done to Bey pazarı, traders and their working conditions have been inspected at the province and the datas used in research were collected. Bartın trade is a kind of embroidery, whose 8990 points are embroidered one by one, by using a special needle and flat wire, onto fabrics whose fibres can be counted, whose wire is picked without using a pair of scissors but by being twisted and whose reverse side and surface is different. Bartın trade which is a varied and beautiful kind of embroidery is embroidered by stretching fabrics to the rim. People that deal with Bartın trade in Beypa zarı county center also make use of embroider* s frame and sieve in addition to the rim. Bartın trade that is embroidered in two tech niques being plus and product point is embroidered in this area in plus point technique. In this area, wire that is used in Bartm trade is called `şamaka` and the same name is given to the embroideries and these works are called `şamaka trade`, too. Designs which are prepared from various sources onto millimetric papers beforehand are embroidered by counting the fabric's fibre. Needle which is used in Bartm trade is sold by Jewellers, wire, on the other hand, is brought; from Istanbul. Persons dealing with Bartm trade become dense in 51-56 age-group but in older ages or younger ages, the proportion of dealing with Bartm trade decreases. Begin ning to embroidering Bartın trade, on the other hand, become dense in 16-20 age-group. People dealing with Bartm trade are usually married people. Single persons' interests for this work are small.91 Among people dealing with Bartın trade, illite rates have a greater proportional share. While education al level increases, numbers of persons dealing with Bar tm trade decrease. Great majority of 3bhese people learn to do Bartın trade from their family and environment. Persons have dealt with this work for 6-36 years. They learn Bartin trade in a very short time. In this area, there are lots of various handi craft works. Among them are weaving, knitting, embroidery and silver occupation. Main kinds of weaving consist of woven matting and hand-weaving cover called `bürgü` in in this area. It is defined that all kinds of knittings which are knitted for the reason of adorning and being adorned are done in this area. It's fixed that persons that deal with Bartın trade deal with the kinds of embroidery such as canvas, machine embroidery, silver or gold thread in addition to Bartın trade. It's very comfort for people to make handicrafts in the place and time wanted. In winter, because jobs are little, dealing with Bartın trade increases but in summer, if time remains from agriculture and jobs such as that, embroidery can be done. Handicrafts, which obtain benefit to the family with respect to art culture and economic, have tradition al characteristics of areas. Both old and young persons deal with absolutely one or several of handicrafts. 73*73 # of persons pointed out that in this area, there were also traditional effects at learning and doing. For92 that reason, it is learned that with Bartın trade, mothers deal with mostly and that it is spread out from older to younger. Turkish women, embroidering everything, they have adorned for ages, in the form which is suitable their their delight and insight, by adding their self- respect and tradition, have paid attention to the suita bility of the technique and product of Job they would embroider and symbolized all of the motifs they embroi dered with the names that depict their emotions. It is fixed that names such as `esran`, `baklava`, `muska`, `dindin`, `lokul`, `iskan`, `bağ yaprağı` are given to motifs and that some of these names are the repetition of old names and others are new similes. The care of embroideries which are done with a great pleasure and affort is also important. It is learned that 4-9.49 # of persons obey the rule of hiding. It is determined that Bartın trade which is usually seen in families with a small income is thought as an extra source of income and seen as a house industry in Beypazarı county center.