Türkiye`de doğrudan yabancı yatırımların belirleyicilerinin çekim modeli ile analizi

Abstract

Doğrudan yabancı yatırım, yurtiçinde yerleşik olan kuruluşların yabancı ülkelerde yeni bir üretim tesisi kurmak, mevcut bir tesisi satın almak ya da o tesise ortak olmak gibi yollarla yatırım yapması olarak tanımlanmaktadır. Doğrudan yabancı yatırımlar üretim eksikliği, sermaye ve tasarruf yetersizliği çeken özellikle gelişmekte olan ülkeler açısından önemli bir ekonomik gösterge olup, ülkelerin gelişme ve kalkınma düzeylerini etkileyen faktörler arasında yer alır. Doğrudan yabancı yatırımlar istihdamda, sermaye stokunda ve üretimde artışın sağlanmasına katkıda bulunmakla birlikte yönetim ve üretim bilgisinin de diğer ekonomik alanlara yayılmasına yardımcı olur. Küreselleşmeyle birlikte doğrudan yabancı yatırımların hacmi de artış göstermiş ve dolayısıyla ülkelerin bu tür yatırımları çekmesinde etkili olan faktörlerin tespit edilmesi araştırmacılar açısından önemli hale gelmiştir. Bu bağlamda çalışmanın amacı, Türkiye'de 2000-2017 yılları arasında gerçekleşen doğrudan yabancı yatırımların belirleyicilerini çekim modeli ile analiz etmektir. Çalışmada, 2000-2017 döneminde kesintisiz her yıl Türkiye'ye doğrudan yabancı yatırım yapan 26 ülke ele alınmıştır. Modelde Türkiye'ye gelen doğrudan yabancı yatırımlar bağımlı değişken olarak alınmış, bağımsız değişkenler olarak ise çekim modelinin temel değişkenleri (Türkiye ve kaynak ülkenin GSYH'leri, nüfusları ve iki ülkenin başkentleri arasındaki mesafeleri) ile Türkiye'nin yolsuzluk endeksine, ekonomik özgürlük endeksine, reel efektif döviz kuru endeksine, faiz oranına ve serbest ticaret anlaşmasına üyeliği temsil eden bir kukla değişkene yer verilmiştir. Panel veri analizi sonuçlarına göre kukla değişken haricindeki tüm değişkenlerin doğrudan yabancı yatırımlar üzerinde istatistiki açıdan anlamlı etkiye sahip olduğu görülmüştür

Foreign direct investment is defined as the investment of domestic institutions by establishing a new production facility, purchasing an existing facility or being a partner in that facility in foreign countries. Foreign direct investments are important economic indicators especially for developing countries with a lack of production, capital and savings and are among the factors that affect the development and development levels of the countries. In addition to contributing to increase in employment, capital stock and production, foreign direct investments help spread management and production knowledge to other economic areas.With the globalization, the capacity of foreign direct investments has increased and thereby it has become important for researchers to identify the factors that are effective in attracting such investments. In this context, the aim of this study is to analyze the determinants of foreign direct investments in Turkey that took place between the years 2000-2017 through the gravity model. In the study, 26 countries which made foreign direct investment every year during 2000-2017 in Turkey were discussed. In this model, foreign direct investments coming to Turkey are dependent variables while basic variables of the gravity model (Turkey and the source country's GDPs, their populations and the distance between the capitals of the two countries) and a dummy variable representing the membership to a free trade agreement, Turkey's corruption index, economic freedom index, the real effective exchange rate index and the interest rate are independent variables. According to panel data analysis results, all variables except the dummy variable had a statistically significant effect on foreign direct investments.