Güzel sanatlar fakülteleri için çini anasanat dalı programlarındaki konservasyon ve restorasyon derslerine ilişkin öneriler

Abstract

ÖZET Ülkemizde bugün itibariyle Yüksek Öğretim Kurumuna bağlı devlet üniversiteleri bünyesinde, sayıları 21 'i bulan Güzel Sanatlar Fakülteleri'nde Geleneksel Türk El Sanatları Bölümleri'nin sayısı 10'a ulaşmıştır. Halı-Kilim ve Eski Kumaş Desenleri, Tezhip (Kitap Sanatları) ve Çini anasanat dallarından oluşan Geleneksel Türk El Sanatları eğitiminde, bu sanat dallarına ait ürünlerin geleneksel yöntemlerle üretimi ve koruma-onarım yoluyla gelecek kuşaklara aktarılması amaçlanmaktadır. Bugün birer kültürel miras olan geleneksel sanat ürünlerinin, ülkemizin sahip olduğu zengin kültür varlıkları arasında önemli bir yeri olduğu düşünüldüğünde; bu sanat ürünlerinin yok olmasının önlenmesi ve yaşatılmalarının sağlanması için Geleneksel Sanatlar Eğitimi'nin gerekliliği ve önemi bir kez daha kendini göstermektedir. Bu bağlamda, Geleneksel Türk El Sanatları Bölümleri'nin eğitim-öğretim programında konservasyon ve restorasyon derslerinin mutlaka yer alması, bu derslerin teorik ve pratik düzeyde bilimsel araştırma ve çalışmalara dayalı modern bir eğitim-öğretim ortamında verilebilmesi için gerekli alt yapı ve teknolojik donanımın sağlanmasına yönelik çalışmalar yapılmalıdır. Yukarıda belirtilen gereksinimler doğrultusunda oluşan bu araştırmanın amacı; eğitime devam eden çini anasanat dalları öğretim programlarında yer alan konservasyon ve restorasyon derslerinin adı, sayısı, amacı ve içeriği, konulan, bu derslerin işlenişinde kullanılan öğretim yöntem ve teknikleri, kullanılan öğretim araçlarına ilişkin durum saptaması yapmak ve önerilerde bulunmaktadır. 2002-2003 eğitim-öğretim yılı itibariyle dört üniversitenin (Mimar Sinan, Dokuz Eylül, Çanakkale Onsekiz Mart ve Sakarya Üniversiteleri) Güzel Sanatlar Fakültesi Geleneksel Türk El Sanatları Bölümü Çini anasanat dallarında eğitime devam edildiği tespit edilmiştir. Bu dört üniversitenin Geleneksel Türk El Sanatları Bölüm Başkanları, Çini Anasanat Dallan öğretim elemanları ve konservasyon- restorasyon dersi alan öğrencileri ile Türkiye'de çini restorasyonu alanında çalışan özel ve resmi Müzelerin restorasyon laboratuarları/atölyelerinde çalışankonservatörler, araştırmamızın `evreni'ni oluşturmaktadır. Çini restorasyonu alanında çalışma yapan sınırlı sayıdaki bu özel ve resmi Müzelerden üç restorasyon laboratuarı araştırmanın `örneklem`i olarak seçilmiştir (T.C. Kültür Bakanlığı Konservasyon ve Restorasyon Merkez Laboratuarı, Sadberk Hanım Müzesi, Restorasyon Atölyesi, Art&Restoration Atölyesi, İstanbul). Araştırma yöntemi olarak `survey (tarama) yöntemi`, veri toplama aracı olarak `anket (ölçek) ve görüşme teknikleri` kullanılmıştır. Araştırmanın verileri istatistik yöntemlerle değerlendirilerek yorumları yapılmış ve bu verilerden elde edilen bulgular doğrultusunda, çini anasanat dalları programlarındaki konservasyon-restorasyon derslerine ilişkin önerilerde bulunulmuştur. Araştırmanın bulguları, eğitime devam eden dört çini anasanat dalı içerisinde, Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi bünyesindeki çini anasanat dalı ders programında yer alan konservasyon-restorasyon derslerinin; ad, sayı, kredi ve sınıflara göre dağılım açısından örnek alınacak durumda olduğunu göstermiştir. Araştırmanın önerileri, örnek gösterilen bu çini anasanat dalı programında yer alan dersler doğrultusunda yapılmıştır. vı

ABSTRACT The numbers of Departments of Traditional Turkish Handicrafts have become 10 in Faculties of Fine Arts and they are under the Faculties of Fine Arts, which have reached 21 in number in our country. In the Traditional Turkish Handicrafts Department, which consist of the artistic branches of Patterns in Carpets - Rugs and Old Fabrics, Illumination (Arts of the Books) and Tile, it is aimed to produce these products of art by traditional methods and to transfer them the generations to come by conservation and restoration. When it is considered that the traditional works of art, each of which is a cultural inheritance today, have a considerable place in the diverse cultural assets of our country; the importance and necessity of Training in Traditional Arts in preventing these works of art from diminishing and in providing their survival may easily be understood. In this context, steps must be taken to ensure that the conservation and restoration lessons must be included in training - education schedule of the Traditional Turkish Handicrafts Departments, and to provide the necessary infrastructure and technological equipment so that these courses may be applied in a modern training - education atmosphere based on scientific researches and studies on theoretical and practical levels. The purpose of this study performed in parallel with the requirements above is to find out the number, names, contents and purposes of the conservation courses included in curriculum of the currently present majors of tile, the teaching methods and techniques used in the instruction of these courses, and the condition of the instruction materials used and to provide suggestions. As of the academic year 2002-2003, four universities (Mimar Sinan, Dokuz Eylül, Çanakkale Onsekiz Mart and Sakarya Universities) were found to provide instructions on Major of Tile under Faculties of Fine Arts Departments of Traditional Handicrafts. The Directors of Traditional Turkish Handicrafts Departments of these four universities, academic personnel in major of Tile and the students taking conservation - restoration courses and the conservators employed for tile VIIrestoration in restoration labs / workshops of public and private Museums in Turkey constitute the `universe` of our study. Three restoration labs among the limited number of public and private Museums involved in China restoration were selected as `illustration` of the study (Republic of Turkey Ministry of Culture Central Lab for Conservation and Restoration, Sadberk Hanım Museum, Restoration Workshop, Art&Restoration Workshop, Istanbul). `Survey method` was employed as research method and `questionnaire and interview methods` were used as data collecting means. The data of the research were evaluated by statistical methods and interpreted; and, in parallel with these findings, suggestions were provided for the conservation - restoration courses in Tile programs. The findings of the research indicates that the conservation and restoration courses including in curriculum of majors in Dokuz Eylül Faculty of Fine Arts were in a manner to constitute a model in terms of name, no, credit and distribution among the classes. The suggestions of the research were provided in parallel with the courses included in the curriculum of this major of tile taken as the model. VIII