Çağdaş Türk resminde gerçeküstücü tavır bağlamında düş ve fantezi

Abstract

ÖZET1924 yılında ilk gerçeküstücü bildiri yayınlandığında, Türk resminde manzara ve figüratif eğilimler egemendir. Daha önce bu eğilimler izlenimci bir etkiyi yansıtırken daha sonra çizgisel ve kurgusal yapıya yönelik biçimde değişmiştir. Ulusallaşma bilincinin ve kentselleşme olgusunun etkisiyle sıradan insan yaşamları konu olarak ağırlık kazanmaya başlamıştır. 1950'lerle beraber dışa açılmanın etkisiyle soyut resim çalışmalarının arttığına tanık oluyoruz. 1970'lerle beraber gerçeküstücü anlamda ve dolaylı olarak da düşsel, fantastik resim Türk sanatında görülmeye başlar. Batı da ortaya çıkan gerçeküstücü akım doğrultusunda çalışan Türk sanatçı sayısı çok azdır. Bunun farklı nedenleri vardır. Türk sanatçılarının böyle bir sanatsal eğilime gerek zihinsel anlamda gerekse bu akımın gereksindiği düşünsel ve resimsel birikim anlamında hazır olmadıkları türünden bir nedenin ötesinde, asıl belirleyici olan Türk sanatçısının konuya Doğu- İslam kültür ve yaşam biçiminin ürettiği değerler açısından yaklaşmış olduğudur. Gerçeküstücü anlamda yapıtlar üretmiş sanatçılarda bile Doğu- İslam kültür ve yaşam biçiminin izlerine rastlanmaktadır. 1980'le beraber yeni bir dönüşüm geçiren Türkiye, kitle iletişim araçlarının son hız gelişmesiyle postmodern bir sürece girmiştir. İlginçtir 1980'le beraber düşsel ve fantastik resim yapan sanatçılar öne çıkmaya ve genç kuşak sanatçılarda o yöne doğru eğilmeye başlamıştır. Bunda kuşkusuz, dünyada da olduğu gibi, Türkiye'de de postmodern anlayışla beraber düş ve fantezi gibi kavramların içselleşmeye başlaması ve Türkiye'nin akılcı dünya görüşü değerlerini daha yeni sorgulamaya başlamasının büyük payı vardır.

ABSTRACTWhen the first surrealistic paper published in 1924, scenery and figurative trends were dominant in Turkish painting. Previously, while these trends were reflecting an impressionistic effect, afterwards they changed into linear and theoretical form. By the effect of nationalism conscious and urbanization fact, ordinary human lives became prevalent by the subject. By the 1950s, by the effect of external relationships we witnessed that the increase of painting work. By the 1970s, surrealistic and indirectly imaginary fantastic painting became prevalent in Turkish art. The number of Turkish artists working in the direction of surrealistic movement that was appeared in the West is very small. There are several reasons for this. However Turkish artists are not ready for such an artistic trend both mentally and intellectually and pictorially which is required for this movement, actual determinant is that the Turkish artist approaches to the subject by the values which were produced by the East-Islam culture and life style. The marks of the East-Islam culture and life style have been found even if they are the artists who produced surrealistic works. By the 1980, Turkey which has a new transformation, entered into a postmodern process because of the fast improvement on the mass communication tools. It's strange that by the 1980, the artists drawing imaginary and fantastic became prevalent and the artists from young generation started to concern with it.Certainly, like in the world, in Turkey, the reason for this is that by the post-modern understanding, the concepts like dream and fantasy started to be internal and Turkey started to interrogate rational world view values newly.