Alevi müzik uyanışı bağlamında İzmir Yamanlar Alevi göçmenlerinin müzik pratikleri

Abstract

Bu çalışmada, İzmir'in Yamanlar Mahallesi'nde yaşayan Orta ve Doğu Anadolu Alevi göçmenlerinin ritüel içi -ritüel dışı müzik pratikleri, `Alevi müzik uyanışı' bağlamında ele alınmıştır. İzmir'in Yamanlar Mahallesi'ne göç eden Alevi topluluğu, 1993 yılında `Hacı Bektaşi Veli Kültür ve Dayanışma Derneği Karşıyaka Şubesi'nde örgütlendi. İçinde cemevini de bulunduran bu dernek 2009' da `Alevi Kültür Dernekleri Karşıyaka Şubesi (Yamanlar Cemevi)' olarak isim değiştirdi. Bu çalışma bir yıl süren alan araştırması, gözlem ve görüşmelere dayanmaktadır. Farklı etnik topluluklardan oluşan Aleviler, Ortodoks Müslümanlardan oldukça farklı ibadetlere sahip heteredoks Müslümanlardır. Bu dinsel açıdan farklı olan topluluk, Hz. Muhammed'in kuzeni ve damadı olan Hz. Ali'ye gönülden bağlıdır. Alevilerin sosyal ve dinsel lideri olan dede, içinde müzik ve dansın (semah) önemli işlev gördüğü, cem ritüelini yönetir.Çalışma üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, Aleviliğin tarihsel gelişimi, Alevi inanç ve kültürü, toplumsal kurumları ve Türkiye'de Alevi uyanışı ele alınmıştır. İkinci bölümde, Alevi kültürel kimliği ve belleği, Alevi müzik uyanışının bileşenleri ile ilişkilendirilmiştir. Üçüncü bölüm ise ilk iki bölümün kazanımlarından hareketle, bu çalışmaya seçilen vaka incelemesi çerçevesinde, cem içi - cem dışı müzik pratiklerinin tanımlanmasını ve değerlendirilmesini içermektedir. `Müzik uyanışı' (music revival), yok olmakta olduğuna ya da tamamen geçmişe ait olduğu düşünülen bir müzik geleneğinin yeniden gündeme gelmesidir. 1980'lerin sonundan itibaren, gerek endüstrileşmenin, gerekse Türkiye'nin siyasi koşullarındaki değişimin etkisiyle Alevi müzik uyanışı ortaya çıkmaya başlamıştır. Dolayısıyla, Alevi müzik uyanışından, İzmir Yamanlardaki Alevi göçmenlerinin cem içi ve cem dışı müzik pratikleri de etkilenmiştir; Alevi müzik uyanışçılarının gündeme getirdiği dağar, bağlamada kullanılan şelpe, çarpma, vb. gibi popüler teknikler ve amplifikatör, mikrofon vb. gibi yeni müzik teknolojileri bölgedeki cem içi ve cem dışı müzik pratiklerinde halen uygulanmaktadır.

This study explores the ritual and non ritual musical practices of Alevi immigrants who migrated from the Central and Eastern Anatolia to Yamanlar District, Izmir in the context of `Alevi music revival?. Yamanlar Alevis organised themselves at `Hacı Bektaşi Veli Kültür ve Dayanışma Derneği Karşıyaka Şubesi? ( a religious association) in 1993. This association?s name was changed as `Alevi Kültür Dernekleri Karşıyaka Şubesi (Yamanlar Cemevi)? (it has its own `cemevi?) in 2009. This study has endured researches, observations and interviews for one year. Alevis who consist of different ethnic communities are heteredoks Muslims whose worship is comparatively different from Ortodoks Muslims. This religiously marginalized social group loves imam Ali willingly who is the prophet Muhammed?s cousin and son-in-law. Alevis? social and religious leader is called dede manages cem ritual in which music and dance (semah) play an important role This study consists of three parts. In the first part, historical background, faith, culture, social organizations and revival of Alevis were considered. Secondly, cultural identity, memories and music revival?s components of Alevis were associated. Finally, the third part covers defining and evalutaing the ritual and non ritual musical practices starting with achievements of first two parts working under the selected case study Music revival can be defined as to be on the agenda (today) of a music tradition which is thought that this tradition is becoming lost or definitely lost in the history. After end of 1980?s, either industralization or changes in Turkish political life affected Alevis and so Alevi music revival was born. Accordingly, Yamanlar Alevis? ritual and non ritual musical practices have also been affected by Alevi music revival. Popular repertoire, new bağlama (Turkish folk string instrument) techniques such as şelpe, çekme etc. and new music technologies such as amplifier, microphone etc.(which have been popularized by Alevi music revivalists) are still being performed in Yamanlar Alevis? ritual and non ritual practices today.