Topkapı Sarayı padişah kaftanlarının üretim aşamalarında kullanılan dikiş teknikleri ve süsleme öğeleri

Abstract

Osmanlı İmparatorluğu, tarihte eşine az rastlanır genişlikte bir coğrafyaya hükmetmiş, en uzun ömürlü ve ihtişamlı imparatorluklardan biri olmuştur. Adalet ve hoşgörüye dayalı devlet anlayışı, sultanlarının nezaketi ve sanat zevki, hayranlık uyandırmıştır. Mimari, çini, minyatür, halı, kumaş, deri, cilt, tezhip, mobilya gibi farklı sanat dallarında muhteşem eserler vererek kültür varlığımızı zenginleştirmiştir.İmparatorluğun farklı sanat dallarında, çok sayıda değerli eserler vermesinde Osmanlı padişahlarının sanata olan ilgisinin payı büyüktür. Osmanlı Padişahları, zanaatçıları ve sanatçıları ?Ehl-i Hiref? örgütü adı altında devlet himayesine almış, saraya bağlı ve maaşlı olarak çalıştırmışlardır. İmparatorluğun yönetim merkezi olan Topkapı Sarayı aynı zamanda sanatın da merkezi haline gelmiştir.Sanata böylesine değer veren Osmanlı padişahları giyim kuşamına da çok önem vermiş, adeta bir sanat eseri olan muhteşem güzellikte kaftanlar giymişlerdir. Kaftanlar, yalnızca siyasi gücün, statünün simgesi değil, aynı zamanda dönemin ince zevkinin ve sanatının bir göstergesi olmuştur.Osmanlı'nın simgesi haline gelen üstün kalitedeki kumaşıyla, eşsiz güzellikteki motifleri ve ihtişamıyla tüm dünyanın hayranlığını uyandıran kaftanlar, kültürümüzü dünya ülkelerine tanıtmakta, tekstil sanatçılarına ve tasarımcılarına ilham kaynağı olmaktadır. Osmanlı kaftanları mükemmel kumaşları ve desenlerinin yanında, kalıp özellikleri, büyük bir itinayla yapılan el dikişleri ve süsleme öğeleri gibi zarif detaylarıyla da eşsiz bir güzelliğe sahiptir. Bu da kaftanların araştırılmaya değer farklı bakış açıları olduğu sonucunu doğurmuş ve kaftanların formu, kalıp özellikleri, üretim aşamaları, dikiş teknikleri ve süsleme öğeleri tüm detaylarıyla araştırılmaya değer bulunmuştur.Araştırmanın temeli, literatür taramasından elde edilen verilere ek olarak, İstanbul Topkapı Sarayı Müzesi Padişah Giysileri Arşivi'nden seçilen 28 adet kaftanın detaylı olarak incelenmesine dayanmaktadır. İncelenen kaftanlar, her biri farklı kalıp özellikleri, dikim teknikleri ve süsleme öğelerine sahip olacak şekilde seçilmiştir. Gözlemlerden elde edilen veriler, oluşturulan kumaş, renk, form özellikleri, dikiş teknikleri ve süsleme öğeleri tablolarına aktarılmış ve sonuçları değerlendirilmiştir. Kaftanların oldukça geniş olan kalıplarının ölçüleri alınmış, fotoğrafları çekilmiş ve teknik çizimleri yapılmıştır.Yapılan gözlemler ve araştırmalar, Osmanlı kaftanlarının eşsiz ve muhteşem görünümünde, yalnızca çok kalitedeki kumaşları ve desenlerinin değil; bunun yanında, kol, yaka, cep, kapama formlarındaki ince detayların, kapitone dikişlerinin, aplikelerin, astar, pervaz süslemelerinin, kürk, ibrişim kordon, dar dokuma şerit, çaprast, ilmek birit ve düğme, işleme ve baskı ile yapılan süslemelerinin de çok büyük bir payı olduğu sonucunu ortaya koymaktadır. Her detayı ince zevkin ürünü olan Osmanlı kaftanlarını, tüm yönleriyle irdelemek, kültürümüzün zenginliğini bir kere daha gözler önüne sermektedir.Türkçe Anahtar Kelimeler: 1- Kaftan 2- Ehl-i Hiref 3- Dikiş teknikleri 4- Pervaz 5 -Aplike

The Ottoman Empire is one of the most lasting and the most magnificent empires ruled in a vast geography, which is considerably rare in history. The government policy based on justice and tolerance, and the courtesy and art taste of the sultans were very appealing. By means of producing fascinating art branches such as architecture, ceramic glaze, miniature, carpet, fabric, leather, cover, ornamentation etc., it has enriched our culture.The art interest of Ottoman Sultans has a considerable effect on producing different kinds of art branches all over the Empire. Ottoman Sultans took artisans and artists under their protection under the name of ?Ehl-i Hiref? organization and they worked for the Palace with a salary. Topkapı Palace, the center administration place of the empire, also became the center of art.Art was very important for Ottoman Sultans, so they paid attention their clothes and wore amazing kaftans like an art piece. The kaftans were not only a symbol of political power and status, but also became an indicator of elegant taste and art.The high quality kaftans, which became the symbol of Ottoman, appeal the whole world with their beautiful unique design and elegancy. The kaftans also introduce our culture to the world and they are an inspiration to modern textile artists and designers. Apart from their perfect fabrics and designs Ottoman kaftans have a unique beauty with their elegant details such as pattern features, hand stitching made with a great attention and decoration items. So we can reach a conclusion that they have different perspectives to worth researching. The form of kaftans, pattern features, production stages, stitching techniques and decoration items of the kaftans have been considered as worth researching.In addition to data derived from the literature review, this research is based on detailed examination of 28 kaftans chosen from Istanbul Topkapı Palace Museum Sultan Clothes Archive. The examined kaftans have been chosen in a way that each has different pattern features, stitching techniques and decoration items. The data derived from the observations has been transferred the charts of fabric, color, form features, stitching techniques and decoration items and the results have been evaluated. The considerably big patterns of the kaftans have been measured, photographed and made technical drawing.The observations and researches shows that the high quality fabrics and patterns are not the only source of the unique and great appearance of the Ottoman kaftans, but the ornaments made with arm, collar, pocket, closing, the sophisticated details, quilting stitches, appliqués, lining and fringe ornaments, fur, tram silk, narrow woven, loop sewing and button, embroidery and printing. The examination of the Ottoman Kaftans, piece of an elegant taste, shows how rich our culture is all over again.İngilizce Anahtar Kelimeler:1- Caftan 2- Ehl-i Hiref 3- Stitching techniques4- Fringe5- Aplique