16. ve 17. yüzyıl Osmanlı saray sanatındaki karanfil motifleri ile çatma ve kemhalardaki karanfil motiflerinin karşılaştırılması

Abstract

Osmanlı döneminde bahçe ve çiçekler saray yaşamının vazgeçilmez bir parçası olmuştur. Saray bahçelerinin doğu felsefesinde ve dinsel inanç düzeyinde yer alan `Cennet bahçesi` kavramından etkilendiği söylenebilir. Cenneti andıran bu saray bahçelerinin gözde çiçeklerinden biri de karanfillerdir. Saray nakkaşlarının da dikkatini çeken karanfiller 16. yüzyıl sanat eserlerinde bezeme unsuru olarak karşımıza çıkmaktadır. Saray himayesindeki nakkaşhanelerde, nakkaşların elinde zenginleşen karanfil motifleri, minyatür, tezhip, çini, halı, kumaş gibi alanlarda yaygın olarak kullanılmıştır. Her sanat alanında teknik imkanlar bezemelerin çeşitli özelliklerini etkilemiştir. Osmanlı sanatında pek çok şekilde stilize edilmiş olan karanfil motiflerinde de bu etkiler izlenebilir. Bu çalışma üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde; Osmanlı saray sanatında kullanılan karanfil motiflerinin biçim özellikleri incelenerek bir sınıflandırma yapılmıştır. Bu sınıflandırmaya göre karanfil motifinin çizimi ve çeşitli özellikleri açıklanarak 16. ve 17. yüzyıl tezhip, maden, çini, işleme ve halılarından örnekler sunulmuştur.Saray sanatında kumaşlar en önemli uygulama alanlarından birini oluşturmaktadır. İkinci bölümde; karanfil motifinin bezeme unsuru olarak kullanıldığı 16. ve 17. yüzyıl Osmanlı saray kumaşları incelenerek örnekler verilmiştir. Bu kumaşlar içinde karanfil motiflerine en çok çatma ve kemhalarda rastlanmaktadır. Bu bölümde çatma ve kemhaların teknik ve tasarım özellikleri de açıklanmış ve tespit edilen örnekler tablo haline getirilmiştir. Tablolarda yer alan karanfil motifleri belirlenen örnekler üzerinde ayrıntılı olarak açıklanmaya çalışılmıştır. Üçüncü bölümde; 16. ve 17. yüzyıl saray kumaşlarında tasarım genel olarak değerlendirilmiştir. Ayrıca incelenen çatma ve kemha kumaşlarda bezeme unsuru olarak kullanılan karanfil motiflerinden seçilen örneklerle yapılan döşemelik kumaş tasarımları sunulmuştur.Sonuç olarak; 16. ve 17. yüzyıl çatma ve kemha kumaşlarındaki karanfil motiflerinin, biçim, boyut, kompozisyon düzeni, kompozisyonda motifin kullanım şekli ve renk gibi özellikleri değerledirilmiştir. Saray sanatındaki karanfil motifleri ile çatma ve kemhalardaki örnekler karşılaştırılmıştır.Türkçe Anahtar Kelimeler: 1- Osmanlı kumaĢları 2- Kemha 3- Çatma 4- Karanfil motifi

In Ottoman period, gardens and flowers were indispensable parts of the palace life. It can be said that Ottoman palace gardens were influenced by the context of paradise garden based in Eastern philosophy and religious belief. One of the flowers in these heavenly palace gardens are carnations.The carnations which attracted the palace painters attentions appeared in the 16. century art works as the ornament style. Carnations motifs, which were enriched by the palace painters in the shops supported by the sultans were used in miniature, gild, carpet, tile, fabric as a ornament style. Technical in every kind of art ınfluenced various features of ornaments. These effects can be observed in carnation motifs in Ottoman art.This study consist of three parts. İn the first part; the classification has been done by examining form characteristics of carnation motifs in Ottoman palace art. According to this classification, the carnation motifs and their characteristics have been explained and the miniature, gild, tile, carpet, fabric samples in 16.-17. century have been presented. One of the most important parts of Ottoman palace art is fabric. In the second part, the samples in 16.-17. century in which carnation motifs were used as ornament forms have been presented carnation motifs were used widely in çatma and kemha in these fabrics. In this part, technical and design features of çatma and kemha have been studied and explained. Carnation motifs in the tables have been studied and explained in the certain samples.The motifs used as ornament forms in 16-17 century palace fabrics are studied in available documents. The features of carnation motifs such as form, size, composition, harmony, usage form are examined on fabrics samples.In the third part, 16. and 17. century Ottoman fabric designs is evaluated in general. Additionally, created by carnation motif examples in 16-17 century kemha and çatma fabrics, as determined have been presented upholstery fabric designs. In conslusion, the features of carnation motifs such as form, size, composition, harmony, usage form have been studied. Carnation motifs in the palace art have been compared with the samples in çatma end kemha.Ġngilizce Anahtar Kelimeler: 1- Ottoman fabrics 2- Kemha 3- Çatma 4- Carnation motif