Günümüz Türk tiyatrosunda gerçekliğin temsili sorunsalı ve 2000 sonrası oyun metinlerinde yansıması

Abstract

`Günümüz Türk Tiyatrosunda Gerçekliğin Temsili Sorunsalı ve 2000 Sonrası Oyun Metinlerinde Yansıması` başlıklı doktora çalışmasının amacı, gerçeklik temsili sorunsalının, çağdaş Türk oyun yazarlığı üzerindeki yansımalarını, hem Batı tiyatrosundaki çağdaş tartışmalar hem de Türkiye'de toplumsal gerçeklik algısını belirleyen temel kavramlar üzerinden irdelemektir. Bu amaç doğrultusunda ilk olarak gerçeklik temsili sorunsalının Batı tiyatrosundaki tarihsel ve kuramsal gelişim süreci açıklanmıştır. Daha sonra, tarihsel avangartla başlayıp postmodern düşünce ile gelişerek 21.yy sanat pratiklerini belirleyen çağdaş sanat tartışmalarının Türk tiyatrosu üzerindeki etkileri irdelenmiştir. Geleneksel tiyatrodan başlayarak günümüze kadar gelen süreçte, Türk tiyatrosunun gerçeklikle kurduğu ilişkinin doğrudan olduğu ve toplumsal gerçekçilik anlayışının merkezinde geliştiği görülmüştür. Ancak bu gerçekçilik eğilimine karşın, özellikle 1980 ve 90'lı yıllarda oyunlarda toplumsal gerçeklerin yansıtılması konusunda genel bir çekingenlik dikkat çekmektedir. Bu bağlamda, oyun yazarlarının 2000 sonrasında toplumsal gerçeklikle olan ilişkilerini anlamak için toplumsal gerçeklik algısı üzerinde etkili olduğu tespit edilen üç temel olgu irdelenmiştir. Bu üç olgu, neo-liberal ekonomi politikalarıyla birlikte işleyen yeni-muhafazakarlık eğilimi, ötekileştirmeye dayalı bir toplumsal kriz halini alan kimlik sorunu ve gerçeklik algısını doğrudan etkileyen medya olgusudur. Son olarak, toplum genelinin gerçeklikle ilişkisi bağlamında ele alınan bu olguların, seçilen oyun metinlerine içerik ve biçim açısından yansımaları incelenmiştir. Sosyolojik incelemenin sonucunda görülen toplumsal söylem ve davranış tutarsızlığı ile gerçeklik algısının toplumsal düzlemde giderek yitirilmesi karşısında, günümüz oyun yazarlarının gerçekliği yeniden inşa etmek konusunda kendilerini sorumlu hissettikleri dikkat çekmektedir. Türk tiyatrosunun yeniden politikleşmeye başladığı bu sürecin, biçimsel yeniliklerin ve anlatım olanaklarının geliştirilmesiyle çok daha verimli hale geleceği görülmüştür. Anahtar kelimeler: gerçek, gerçeklik algısı, teatrallik, 2000 sonrası

This study aims at scrutinizing the problematic of representation of reality and its influence on contemporary Turkish playwriting through both contemporary discussions within the occidental theater and basic concepts that determine the perception of social reality in Turkey. To this end, firstly, the historical and social development process of the problematic of representation of reality in the occidental theater is illustrated. Then, the effects of discussions in contemporary art, which had started with historical avant-gardism, developed with postmodern thought and determined 21st century's art practices, on Turkish theatre is scrutinized. In order to understand the playwrights' interrelation with social reality after 2000, the effect of three basic phenomena (neo-conservative tendency, identity problem and media) on the perception of social reality is examined. Finally, the study reviews the reflections of these phenomena, which had been examined in terms of society's interrelation with reality, on the analyzed texts in terms of form and context. It is striking that, contemporary playwrights feel a responsibility towards the reconstruction of reality vis-à-vis the inconsistencies between social discourses and actions and towards the loss of the perception of reality as shown by the sociological investigation in the study. It is seen that the said process whereby the Turkish theater is getting re-politicized can become much more productive should the writers search for novelties in form and develop new ways of expression.Keywords: reality, perception of reality, theatricality, post-2000s