Köyceğiz-Kalkan kıyı bölgesi ve yakın çevresinde doğal ortam insan ilişkileri

Abstract

KÖYCEĞİZ KALKAN KIYI BÖLGESİ VE YAKIN ÇEVRESİNDE DOĞAL ORTAM-INSAN İLİŞKİLERİ ÖZET Köyceğiz-Kalkan kıyı bölgesi ve yakın çevresi Türkiye'nin güneybatı köşesinde yer alır. Bu saha, turfanda sebzecilik açısından gösterdiği gelişmeler, turizm faaliyetleri ve Caretta caretta türü deniz kaplumbağaları ile son yıllarda adından sıkça söz ettirmektedir. Ayrıca Ege Bölgesi'ndekine benzer topoğrafik yapısı (horst-graben sistemi), iklim ve bitki örtüsünün gösterdiği özellikler, kıyı ovaları üzerindeki yüksek nüfus artışı ve yoğunjuğu nedeniyle dikkat çekicidir. Bu nedenlerle araştırmaya konu olarak seçilmiştir. Çalışmada doğal ortamın insan ve ekonomik etkinlikleri üzerindeki önemi belirtilmeye çalışılmıştır. Amaca ulaşmak için, sabit ve değişken parametreler yoluyla sahadaki doğal, beşeri ve ekonomik ortam özellikleri ve karşılıklı etkileşimi değerlendirilmiştir. Ayrıca sahada belirginleşen üst düzey etki faktörleri, varsayımlar çerçevesinde sorgulanmıştır. Çalışmanın sonuç bölümünde ise doğal, beşeri ve ekonomik ortamın potansiyeli, sorunları ve çözüm önerileri ayrıntılı şekilde ortaya konulmuştur. Köyceğiz-Kalkan kıyı bölgesi ve yakın çevresinde ana materyal özellikleri tarım, ormancılık ve madencilik faaliyetlerini etkiler. Alüvyal kıyı ovaları ile çevrelerindeki dağlar arasındaki yükselti farkı (topoğrafik diskordans) dikkat çekicidir. Ayrıca yörenin deprem riski oldukça yüksektir. Yörede insan faaliyetlerini etkileyen ve şekillendiren en önemli morfolojik unsur yükseltidir. Diğer yandan kıyı yapısı ve özellikleri, iklim koşulları ile beraber turizm faaliyetlerini şekillendirir. Karstik sahalarda yüzey drenajının yer altına geçmesi nedeniyle su problemi mevcuttur. Kanyon vadiler ise turizm çekiciliğini arttırır. Çalışma alanında kışları ılık ve yağışlı-serin, yazları oldukça sıcak ve kurak geçen, tipik Akdeniz iklim koşulları egemendir. Kıyı ovalarında, kış mevsiminde don olayı, yazın ise yüksek sıcaklık ve kuraklık, tarım faaliyetlerindeki en önemli klimatik sorunlardır. Doğal vejetasyon itibariyle 1000/1200 m'ye kadar kızılcam, 800/900 m'den 1900 m'ye kadar karaçam ve sedir ormanları yer alır. Ülkemizdeki önemli bir relik ve endemik tür olan sığla ormanları da Köyceğiz Gölü çevresinde geniş yayılış gösterir. Diğer yandan kızılcam ormanlarının tahrip edildiği yerlerde, maki ve garig türleri ortamı işgal eder. Karstik sahalarda yer alan kırmızımsı Akdeniz ve kırmızımsı-kahverengi Akdeniz topraklarının tarımsal değeri düşüktür. Alüvyal, Kolüvyal topraklar ve rendzinalar ile flişler üzerindeki kumlu-killi-milli topraklar ise tarımsal faaliyetlere elverişlidir. Yörede akarsu, göl, yeraltı suyu ve termal kaynaklardan ibaret zengin su potansiyeli mevcuttur. Ancak bu potansiyelden yeterince yararlanılamamaktadır. Diğer bir hidrografik unsur olan denizlerden ise turizm ve balıkçılık amacıyla istifade edilir. Çalışma alanında nüfusun % 36,9'u şehir, % 63,1'i kır nüfusundan ibarettir. Dağlık sahalardaki nüfus oranı % 11,5 iken, ovalık sahalarda bu oran % 88,5'e yükselir. Ayrıcanüfusun % 86,6'sı 0-250 m., tamamı ise 0-1000 m. arasındaki yükselti kademesinde yer alır. Fethiye, Köyceğiz, Ortaca ve Dalaman dışındaki yerleşim birimleri kırsal yerleşmedir. Nüfusu azalan yerleşim birimleri çoğunlukla dağlık alanlarda yer alır. Diğer yandan Dalyan, Göcek, Kalkan gibi kıyı yerleşmelerinin nüfusu turizm mevsiminde birkaç katına çıkar. Yöredeki hakim ekonomik etkinlik tarımdır, iklim ve toprak özellikleri tarımsal faaliyetlerin süresini ve üretilen ürün çeşidini belirler. Kıyı ovalarında seracılık hızlı gelişim göstermiş ve bu sayede tarım faaliyetleri tüm yıla yayılmıştır. Hayvancılık faaliyetleri içinde küçükbaş hayvancılık (kıl keçisi ve koyun) ve arıcılık önemli yer tutar. Alabalık üretim faaliyetleri ise uygun alanlarda gelişme sürecine girmiştir. Dağlık sahalarda ormancılık faaliyetleri yaygındır. Madencilik faaliyetleri eski önemini yitirmiştir. Yörede sanayi gelişmemiştir. Ticaret ise daha çok yerel özellikler gösterir. Yöredeki en yaygın ulaşım yolu kara yoludur. Dalaman Havalimanı yöre turizmine büyük katkı sağlar. Yaylacılık faaliyeti geleneksel yapısını korumakla birlikte son yıllarda turizm amaçlı bir faaliyet olma yoluna girmiştir. Turizm, kıyı kesimindeki en önemli insan faaliyetlerinden biridir. Zengin doğal ve kültürel çekiciliklere karşın, deniz-güneş-kum unsurlarına bağlı olarak şekillenmiş olan turizm faaliyetleri iç kısımlara yayılmamıştır. Çalışmanın üçüncü bölümünde sahada belirginleşen üst düzey etki faktörleri çerçevesinde doğal ortam-insan ilişkileri sorgulanmıştır. Bunun sonucunda şu sonuçlara ulaşılmıştır, iklim, insan faaliyetleri ve doğal ortam üzerindeki en belirleyici doğal faktördür. Yükselti ve anamateryal özelliklerine göre tarım faaliyetleri şekillenmiştir. Ayrıca yükseltiye bağlı olarak nüfus miktarı ve yerleşme sayısı azalır ve ekonomik etkinlikler farklılaşır. Yaz mevsimindeki yüksek sıcaklık ve nispi nem turizm faaliyetlerini olumsuz yönde etkilemektedir. Kıyı çizgisindeki değişmeler geçmişte Caunos, Patara ve Pisilis limanlarını kullanılamaz hale getirmiştir. Bu durum, gelecekte de potansiyel bir tehlikedir. Yörede topo-bio-klimatik açıdan dikey yönde alt, üst ve en üst zon olmak üzere üç farklı doğal ortam vardır. Bu ortamlarda insan faaliyetleri farklılaşır. İklimden kaynaklanan tarımdaki ölü devre kıyı kesiminde seracılık ve turizm, alt zonun üst kesimlerinde hayvancılık, ormancılık ve yaylacılık uğraşılarını ortaya çıkarmıştır. Çalışma alanındaki dağlık kesimlerde yanlış arazi kullanımı oldukça yaygındır. Sonuç olarak, Köyceğiz-Kalkan kıyı bölgesi ve yakın çevresinde nemli, yarınemli ve sıcak Akdeniz iklim koşullarının egemen olduğu, alüvyal ve Kolüvyal toprakların yer aldığı, 0-400 m. arasındaki yükselti basamağı insan faaliyetlerine en uygun sahayı teşkil eder. Yöredeki doğal ortam potansiyelini ayrıntılı olarak ortaya koymak ve buna göre bir kullanıma gitmek için ekosistem çalışmaları yapılmalıdır. Ayrıca kırsal kalkınma projeleri hazırlanmalı ve hazırlanan planlara disiplin getirilmelidir.

THE RELATIONS OF NATURAL ENVIRONMENT AND HUMAN IN KÖYCE?İZ - KALKAN COASTAL ZONE AND CLOSE SURROUNDINGS SUMMARY Köyceğiz-Kalkan coastal zone and its close surroundings are located on the south western part of Turkey. This area is mentioned recently from the point of increasing production of early vegetables, tourism activities and Caretta caretta turtles. Besides this area is especially selected considering topografic structure which is similar to horst-graben system in Aegean Region; properties of climate, vegetation, increasing of population and density in coastal plains. The aim of this study is emphasised out the effects of mutually interrelations between natural environment conditions on people and their economical activities. While studying this subject natural, economical and human properties of this area and their mutually interactions are examined from the point of fixed and changeable parameters. At the conclusion part, the natural, economical and human properties of this area and their problems are studied with the solutions of these problems. Agriculture, forestry and mining activities have been affected with the parents material of this area. Topographic discordance is seen between coastal plains and mountainous around them. It has high risk of earthquake events. The most important morphology factor in forming and effecting of human activities is altitude. The coastal structure and its properties together with climate, affect the tourism activities. In karstic area, the water problem is seen because the surface drainage passes underground- Typical Mediterranean climate characterised mildly and rainy winters and arid and hot summer prevails in the lower level of the area. Oromediterranean climate appears on the mountainous areas more than 1000 m altitude. High temperature and aridity in summer, frost in winter are the most important climate problems for human activities. Red pine (Pinus brutia) forests are widespread in 1000/1200 m altitude, cedar (Cedrus Llibani) and black pine (Pinus nigra) are common from 800/500 m to 1 900 m altitude. Turkish red gum, the type of relict and endemic forest tree of Turkey is seen also, around Köyceğiz Lake. Maquis and garique are seen in the area where the red pine forest is destroyed. Reddish Mediterranean soil is seen until 1000 m altitude and after this point reddish- brown Mediterranean soil is seen in karstick area. The physical and chemical properties of such soils are unsuitable for the cultivation activities.Clayey and silty soil, alluvial and colluvial soil are suitable for agriculture. Runnig water, lake, ground water and thermal spring are not used. Tourism and fishing activities are done in seas.36.9 % of population live in city, 68,1% of them live in rural area. Besides 11,5 % of population live in mountainous area while 86,6% of them live in plains and between sea shore and 150 m altitude. All the population live in the area extending between 0 m and 1000 m altitude. Location places are rural settlement expect Fethiye, Köyceğiz, Ortaca and Dalaman. The population of Dalyan, Göcek and Kalkan is increasing in tourism season. The main economical actiyity is agricultural sector. Climate and soil properties determine the time of producing vegetables and kinds of productions. Early vegetable is improving fast in coastal plains. Thus the harvesting time last during the year. Goat, sheep and beekeeping take most important place in animal husbandry activities. The number of salmon trout farms are increasing. Forestry is one of the most important human activities in mountainous area. Mining sector is losing its importance.Industry hasn't developed. Trade has local characteristic speciality. The most important communication way is highway. There is an airport in Dalaman it helps to develop tourism activities. Summer camping keeps its traditional structure. At the same time its popular in tourism. Tourism is one of the most important human activities in coastal zone. Although there are natural beauty and cultural aspects; sun, sea and sand mostly effect tourism activities. In the 3 rd section, natural environment and human relations are examined thinking top level factors which come out in the area. Climate is the most leading factor on human activities and natural environment. Agriculture activities are mostly depend on by altitude and parent material. The populations and the number of settlements decrease, economical activities differentiate depending on altitude. It's common to use land wrongly in mountainous zone. High temperature and relative humidity effect negative the tourism activities in summer. Shoreline changes effect old harbour cities; Caunos, Patara and Pisilis in the past, it'll be also the problem in the future. There are three different zone from the point of topo-bio-climatic point. They are bottom, top and upper zone. Human activities differentiate in these zone. Tourism and early vegetables in coastal zone; forestry, summer camping and stockbreeding in high part of bottom zone are fulfilled when there is no agricultural activity because of unsuitable climate. The altitude which spreads between 0-400 m is the most suitable zone for human activities. In the last section ecosystem works are proposed to put out natural environment potentials and to use them according to these datum's. g