A Comperative analysis of Turkish and English according to LFG and a LFG model for Turkish syntax

Abstract

IV TÜRKÇE ABSTRACT Yirminci yüzyılda doğal dilin analizinde birçok yeni yaklaşım ortaya çıkmıştır. Bu yeni yaklaşımlar Modern Öbek Yapı Dilbilgisi teorileri olarak adlandırılabilirler. Bu teoriler temelde Chomsky'nin Üretici Dönüşümsel Dilbilgisi kuramı ışığında gelişmişlerdir. Sözlüksel İşlevsel Dilbilgisi bu teorilerin içinde Ronald M. Kaplan ve Joan Bresnan tarafından son zamanlarda geliştirilen en yeni teorilerden biridir. Sözlüksel İşlevsel Dilbilgisi, sadece yapı temelli olmayan bir sözdizimi modeli ortaya koyarak Doğal Dil İşleme (NLP) sürecine rehberlik etmeyi amaçlamaktadır. Sözlüksel İşlevsel Dilbilgisi sözdiziminde öbek yapı ağaçları benzeri sistemleri kullanmasına rağmen, öbek yapı ağaçlan ile açıklayabileceğimizden fazlası olduğu görüşünü savunarak diğer teorilerden ayrılmaktadır. Bunun yanında Sözlüksel İşlevsel Dilbilgisini diğerlerinden ayıran bir diğer özellik de insan dili psikolojik yönden gerçekçi bir model oluşturma çabasıdır. `Bilgi Çağı` diye adlandırılan yeni bir çağın başlaması ile doğal dil ile bilgisayarları yakınlaştıracak çalışmalar yaşamsal hale gelmiş ve bilgi işleme teknolojilerinin gelişmesinin sonucu olarak değişik uluslar ve kökenlerden gelmelerine rağmen bireyler birer dünya vatandaşı haline gelmişlerdir. Sonuçta, bu yeni çağda yerimizi alabilmek için, ekonomi ve adalet sistemlerimiz gibi dilimizi de bu küreselleşme sürecine katmak zorundayız. İşte burada Türk Dilinin modern dilbilgisi teorilerine dayanan sözdizimsel çözümlemelerinin önemi ortaya çıkmaktadır. ı Bunlara dayanarak, bu çalışmada öncelikle kurucu yapılar (c-structures), işlevsel yapılar (f-structures), ve işlevsel çıkarımlar (functional annotations) gibi Sözlüksel İşlevsel Dilbilgisi ve prensipleri hakkında kısaca bilgi verilmekte. Daha sonra ikinci bölümde, sözlükçe ve Sözlüksel İşlevsel Dilbilgisinde bazı sözlüksel kurallar verildikten sonra İngilizce karşılıkları verilerek Türkçe sözdiziminin bir çözümlemesi yapılmaktadır. Son bölümün odak noktası ise bazı örnek kurallar verilerek Türkçe sözdizimi için bilgi işleme özelliklerine uygun olarak bir sözlüksel işlevsel modeli oluşturma çabasıdır.V Yüksek lisans tezi olarak sunduğum `A Comparative Analysis of Turkish and English According to Lexical-Functional Grammar and A LFG Model for Turkish` adlı çalışmamın, tarafımdan, bilimsel ahlak ve geleneklere aykırı düşecek bir yardıma başvurulmaksızın yazıldığını ve yararlandığım eserlerin kaynakçada gösterilenlerden oluştuğunu, bunlara atıf yapılarak yaranılmış olduğunu belirtir ve bunu onurumla doğrularım. rat GUNER

Ill ABSTRACT In the twentieth century new approaches occurred in the analysis of natural language. These approaches can be named as Modern Phrase Structure Grammar Theories. These theories mainly have developed under the guidance of Chomsky's Transformational Generative Grammar. Lexical-Functional Grammar is one of these theories which has recently been developed by Ronald M. Kaplan and Joan Bresnan. Lexical-functional Grammar aims at providing guidance to Natural Language Processing studies by proposing a model of syntax that is not simply structurally-based. It differs from other theories by defending the view that there is more to syntax than you can express with phrase structure threes, although it uses such trees as a part of its language analysis. In addition LFG differs from other theories by its attempts to develop a psychologically realistic model of human language. i Since, a new era which is called `Information Age` began, studies which will integrate the natural language and computers have become vital and as a result of the improvement of computational technologies individuals have become `world citizens`, although they come from different nationalities and origins. Consequently, in order to take our places in this new era, we have to adapt our own language into globalization process as other systems, such as our economy and justice system. Here, the importance of the syntactical analysis of Turkish based on modern grammar theories has gained importance. In this study, firstly brief information about Lexical-Functional Grammar and its principles, such as c-structures, f-structures and functional annotations is given. Then, in the second section, after giving some information about the lexicon and some lexical rules in LFG, an analysis of Turkish syntax is done by giving their English counterparts. The focus of the last part is the attempt to create a computational LFG model for Turkish syntax by giving some example rules.