İlköğretim okullarında uygulanan davranış yönetim politikalarının okul geliştirme sürecine etkileri

Abstract

ÖZET Bu araştırmanın amacı, ilköğretim okullarında, öğrenci istenmeyen davranışlarıyla başa çıkabilmek için yönetici ve öğretmenler tarafından kullanılan önleyici ve aktif davranış yönetim stratejilerinin okul geliştirme sürecine etkilerinin incelenmesidir. Buna bağlı olarak, sözkonusu okullarda okul geliştirme sürecinin öğrenci davranış yönetimi boyutunda daha etkili gerçekleştirilebilmesi için kullanılabilecek öneriler geliştirmektir. Araştırmanın evreni, 2001-2002 öğretim yılında İzmir Büyükşehir Belediyesi sınırları içinde bulunan, ilköğretim düzeyindeki 16 Müfredat Laboratuvar Okulu'nda görevli 576 öğretmen ve 49 yöneticiden oluşmaktadır. Veriler, araştırmacı tarafından geliştirilen `Müfredat Laboratuvar Okulları Öğrenci Davranış Yönetimi Ölçeği` ile toplanmıştır. Ölçeğin güvenilirlik katsayısı ikinci bölüm için a =.85, üçüncü bölüm için a =.73 'tür. Ölçek, yönergenin dışında dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, yönetici ve öğretmenlerin kişisel ve mesleki bilgileri sorulmaktadır. İkinci bölüm, yönetici ve öğretmenlerin, okulda, öğrenci istenmeyen davranışlarıyla başa çıkmak için önleyici ve aktif müdahale stratejilerini hangi sıklıkta kullandıklarına ilişkin sorulardan oluşmaktadır. Üçüncü bölüm, öğretmenlerin, sınıfta, öğrenci istenmeyen davranışlarıyla başa çıkmak için önleyici ve aktif müdahale stratejilerini hangi sıklıkta kullandıklarına ilişkin sorulardan oluşmaktadır. Dördüncü bölümde, disiplin sorunlarına karşı okulda kullanılan aktif müdahale stratejilerine ve disiplin boyutunda okul geliştirme süreci ile ilgili sorular bulunmaktadır. Verilerin çözümlenmesinde, yüzde, frekans, ortalama, standart sapma, X2 testi, One Way Anova, t testi, Mann-Whitney U testi, Kruskall Wallis testi ve Scheffe anlamlılık testi kullanılmıştır. Anlamlılık testlerinin hepsinde Alpha değeri a =.05 düzeyinde kabul edilmiştir. Araştırmadan elde edilen bazı sonuçlar aşağıda sunulmaktadır. 1. Öğretmenlerin, öğrenci istenmeyen davranışlarına karşı okulda varolan önleyici ve aktif müdahale stratejilerine ilişkin görüşlerinde; cinsiyet, yaş, kademe,kıdem ve sınıf yönetimi kursu alma değişkenleri bakımından p<05 düzeyinde anlamlı farklılık bulunmamaktadır. 2. Yöneticilerin, öğrenci istenmeyen davranışlarına karşı okulda varolan önleyici ve aktif müdahale stratejilerine ilişkin görüşlerinde; cinsiyet, yaş, ve kıdem değişkenleri bakımından p<05 düzeyinde anlamlı farklılık bulunmamaktadır. 3. Yönetici ve öğretmen görüşlerinde, okulda varolan önleyici ve aktif müdahale stratejilerine ilişkin olarak p<05 düzeyinde anlamlı farklılık bulunmaktadır. 4. Disiplin sorunlarının çözümünde okulun etkililiğini geliştirmek amacıyla yapılabilecekler konusunda yönetici ve öğretmenler, bu sorunları önleyici düzenlemelerin önemini sıklıkla belirtmektedirler. 5. Öğretmenlerin, sözel ve sözel olmayan davranış yönetim stratejileri ile cezalandırıcı uygulamaları kullanma sıklıkları ve bu stratejilerin etkililiğine ilişkin görüşlerinin beklenen ve gözlenen dağılım değerleri arasında p<05 düzeyinde anlamlı farklılık bulunmaktadır. 6. Öğretmenlerin, sınıflarında varolan önleyici ve aktif stratejilere ilişkin görüşleri cinsiyet ve kademe değişkenine göre p<05 düzeyinde anlamlı farklılık göstermemektedir. 7. Öğretmenlerin %49'u yöneticilerin ise %89'u okullarında öğrenci istenmeyen davranışlarını önlemek veya bu davranışlara müdahale etmek için geliştirilen ortak bir anlayış bulunduğunu belirtmektedir. 8. Yönetici ve öğretmenler, öğrenci istenmeyen davranışlarının okul geliştirme çalışmalarını büyük oranda olumsuz etkilediğini, bu davranışlarla etkili olarak başa çıkabilmenin okulun eğitsel işlevlerini gerçekleştirebilmesi için oldukça önemli olduğunu belirtmektedir. V

ABSTRACT The purpose of this research is to examine the effects of preventive and interventional behaviour management strategies using by teachers and headteachers in dealing with unwanted behaviours of students to school improvement process in elementary schools. In relating to this, this study attempt to make some suggestions to function more effectively of school improvement process in elementary schools. The populations of this study is the 576 teachers and 49 headteachers working at 16 project schools named Müfredat Laboratuvar Okulu at 2001-2002 school year in İzmir and 224 of those person formed the sample. The data was gathered by `Müfredat Laboratuvar Okulları Öğrenci Davranı Yönetimi Ölçeği` that was developed by researcher. The reliability coefficient of the scale is a -.85 for second section and a =.73 for third section. The scale includes four sections except for explanatory section. The data was analyzed by frequency, percentage, arithmetic mean, t test, standart deviation, X2 test, One Way Anova, Kruskal Wallis and Scheffe tests. The results obtained form thr research are summarized as follows: 1. There are no significant differences between teachers' opinions according to individual variables about preventive and interventional strategies using at school. 2. There are no significant differences between headteachers' opinions about preventive and interventional strategies using at school. 3. There are significant differences between teachers' and headteachers' opinions about preventive and interventional strategies using at school. 4. Teachers and headteachers are frequently underline the importance of preventive arrangements in order to improve school effectiveness about handling discipline problems. 5. There are significant differences between expected and observed dispersions of teachers' opinions about effectiveness of verbal, nonverbal and punishive interventions and practicing frequencies of those. VI6. There are no significant differences in teachers' opinions according to sex and grade variables about preventive and interventional strategies using at classrooms. 7. %49 of teachers and %89 of headteachers stated that there is shared understanding about prevention and intervene the unwanted behaviours of students. 8. Teachers and headteachers stated that unwanted behaviours of students effect negatively to school improvement practices and it is very important to handling that behaviours effectively in order to achieve educational functions of school. VII