Kentleşme süreci ile eğitim ve sosyo-ekonomik yapı farklılaşmasının İzmir anakent toplumunda sorgulanması

Abstract

ÖZET Bu çalışmanın amacı, hızlı kentleşme sürecinde yoğun iç göçlere maruz kalan izmir'de toplum katmanlarındaki farklı sosyo-ekonomik yapı ve kentlileşme düzeyini ortaya koymaktır. Kentleşme olayına demografik açıdan bakıldığında, kırsal nüfusa göre kent olarak kabul edilen yerleşim yerlerinde yaşayan nüfus oranının artışı ve bu yerleşim birirnlerinin sayısal artışı ele alınmaktadır. Ancak kentleşme demografik olduğu kadar; ekonomik, kültürel ve politik bir olaydır. Türkiye kentleşme olayını 1950'H yıllardan sonra hızlı bir şekilde yaşamaya başlamıştır. Özellikle İstanbul, Ankara, izmir gibi sanayi yatırımlarının yoğun olarak yapıldığı kentler kırsal alanlardan ve az gelişmiş yörelerden hızla göç almaya başlamışlardır. Araştırma alanı izmir Anakent bütünüdür. Araştırma kapsamında rastlantısal örnekleme ile seçilen 600 deneğin % 18,67' si izmir Anakent kökenlidir. Coğrafi bölgeler ölçütünde değerlendirildiğinde, %38,32'si Ege Bölgesi, %16,16'sı Doğu Anadolu ve %14,33'ü İç Anadolu Bölgelerinden izmir Anakente kesin göçle gelmişlerdir. Anket sonuçlarına göre, deneklerin %41,00' i kalkınmada öncelikli yörelerden; %2,17'si ise Yurtdışından gelmişlerdir. Kır-kent ayrımına göre kırsal kesimden gelenlerin oranı %49,67'dir. Kırsal yörelerden ve kalkınmada öncelikli yörelerden gelenler içerisinde marjinal kesinde çalışanların payı yüksektir. Anket uygulamasından elde edilen sonuçlar izmir'de kentleşme hareketinin 1950 yılından sonra hızlanmaya başladığını ortaya koymaktadır. En fazla göçün yaşandığı 1991-2000 yıllan arasında gelenlerin oranı %36,27'dir. Anket kapsamında yer alan deneklerin %25,94'ü izmir Anakente daha önce en az bir defa çalışmak amacıyla gelmiştir.VI Kapsam içerisindeki denekler arasında erkek sayısı fazladır (%78,16). Yaş grupları itibarıyla 26-45 yaş grubunun %74,65 düzeyinde olduğu görülmektedir. Anket uygulaması geleneksel aile yapısının kentsel çevrede çözüldüğü, 1-5 kişilik ailelerde yaşayanların %84,67'lik pay tuttuğunu ortaya koymaktadır. Tek çocuklu ailelerin oram fazladır (%28,16). Ancak deneklerin % 15,00' ı en az bir akrabanın bulunduğu hanelerde yaşamaktadır. Gerek denekler, gerekse eşleri içerisinde ilkokul mezunu olanların oranı yüksektir. Deneklerde bu oran %25j62 iken eşlerinde %39,56'ya yükselmektedir. Denek eşlerinin %65,23'ünün ev hanımı olduğu dikkati çekmektedir. Katman- eğitim ilişkisi bakımından; düşük gelir gruplarının, eğitim seviyelerinin de düşük olduğu, eğitim ile yapılan işin ters orantılı olduğu görülmektedir. Deneklerin %47,83'ünün hanelerinde sadece denek çalışmakta, %40,83'ünde ise denek ile beraber, çalışan bir kişi daha bulunmaktadır, Deneklerin %31,33'ü SSK, %27,67'si Emekli Sandığı, %18,33'ü Bağ-Kur'a ve %2,33'ü özel teşebbüs kapsamında sosyal güvence sahibi iken %20,33'ünün hiçbir güvencesi yoktur. Denekler içerisinde 101-300 milyon arası aylık kazanç elde edenlerin oranı %71,16'dır. Düşük statülü işlerin düşük gelir gruplarında yer aldığı göze çarpmaktadır. izmir Anakente göç yoluyla gelen deneklerin %25,45'i kesin göç öncesinde memur iken, %19,59'u öğrenci, %11,94'ü tarım-hayvancılık, %11,26'sı işçi, %10,36'sı serbest, %3,83' esnaf ve %3,83'ü de marjinal işlerle geçimini sürdürmüşlerdir. %1 1,49 'hık bir kesim ise göç öncesinde işsizdir. Deneklerin %89,83'ü ek iş yapmamakta; ek iş yapanların %26,23'ü ilk şurada serbest meslek gruplarında da çalıştıkları görülmektedir. Ek iş olarak marjinal kesimde çalışanların payı %22,95'tir. Deneklerin %42,50isi imar-planlı evde ev sahibi olarak otururken; %9,33'ü gecekonduda ev sahibidir. İmar-planlı evde kiracı olarak oturanların oranı %24,83 iken,vn gecekonduda kiracı olanların %11,83'lük pay tuttuğu görülmektedir. Öte yandan konutun tür ve mülkiyeti katmanla doğrudan ilişkilidir. Başka bir deyişle yüksek statülü meslek gruplarında çalışanların imar planlı evlerde çoğunlukla ev sahibi olarak oturduğu görülmektedir. Konut sahibi denekler %33,86'sını mülkiyetinde başka konutları da vardır. Denekler içerisinde yazlık mesken sahibi olma oranı %9,17'dir. bu gruptakilerin %48,28'i 1996-2000 yıllan arasında yazlık konut sahibi olmuştur. Deneklerin %35,00' ı özel otomobil sahibidir. Özel otomobil sahibi olmada da 1996- 2000 yıllan arası; %58,10'luk pay tutmaktadır. İzmir Anakente göç yoluyla gelen deneklerin %77,94'ünün kentte en az bir akrabası bulunmaktadır. Aynı gruptaki deneklerin %78,88'i belirli zaman aralıklarında memleketlerine gidip gelmektedir. Diğer yandan deneklerin %81,50'si tamamen ya da belirli konularda hanelerinde geldikleri yörelerdeki gelenekleri sürdürmeye çalışmaktadır. Deneklerin %94,50'sinde sabit telefon bulunurken; en az sahip olunan iletişim aracı % 14,00 ile Internet' tir. Anket sonuçlan en fazla okunan yazalı iletişim aracının gazeteler olduğunu ortaya koymaktadır. Hiç okunmayanlar arasında ise felsefe- psikoloji ile araştırma-inceleme kitaplarının ilk sıralarda yer aldığı görülmektedir. Anket uygulanan deneklerin %60, 16' sı herhangi bir sivil toplum örgütüne üye olmadığını göstermektedir. En fazla katılım düzeyine sahip sosyo- kültürel etkinlikler içerisinde ilk sırada semt pazarlan ve camiler yer almaktadır. Denekler arasında en fazla tüketilebilen besin maddesi ekmek iken en az tüketilebileni et ve balıktır. Sağlık hizmetleri almak için en fazla başvurulan sağlık kuruluşları içerinde ilk sırada sağlık ocakları gelmektedir (%24,17). Bunu %24,00 ile SSK hastaneleri ve %23,17 ile Tıp Fakülteleri hastaneleri izlemektedir. izmir'in sunduğu kentsel olanaklardan deneklerin %23,67'si hiç memnun değilken; %27,50'si İzmir'de yaşamaktan memnun değildir.

vm SUMMARY The objective of this paper is to expose the different socio-ecenomic structure and the uzbanization level in social layer of Izmir which is subjected to the condense domestic emigration in the rapid urbanization process. If urbanization is considered from the demographic side it is dealed with the increase in the rate of population in landed regions which are accepted as city in accordance with rural population and the numeral increase of this landed regions. Altough, urbanization is a demographic incident, it is also economic, cultural and political. Turkey began to live the urbanization process rapidly after 1950's. Especially the sties which are condensly given industrial investment such as Istanbul, Ankara, Izmir are subjected with the imipration from the rural regions and the under developed parts of the country. The domain of this search is the entire of Izmir metropolis. 18.67% of 600 trials chosen in a casual way in extense of this research is Izmir Metropolis extraction. Apperciated in the ciriterian of Geograpical Regions, 38,32% of this trials emigrate to Izmir from Aegean Region, 16.16% from East Anotolia Region and 14.43% from Middle Anatolia Region. According to the investigation results, the 41.00% of the immigrants come from the sides which has priority in reconstruction and the 2,17% come from other countries. According to the countryside-city distinction, the rate of the immigrants. From rural regions is 49.67%. The share of the workers in the marginal section is hight among the immigrators come from the rural regions and the sides which has the priority in reconstruction. The results obtained after investigation shows that the urbanization movement in Izmir is accelerated after the year 1950. The rate of the immigrants, between the years 1991-2000 which the immigration occured in the highest level, is 36.27%. 25.94%IX of the trials in the extense of the research have come to Izmir Metropolis at least once for working. Among the trials in this search the number of the male is more than female trials (78.16%). 74,65% of them are between the age of 26-45. The application of this investigation exposes that the traditional family structure disintegrates in the urbanized environment and the rate of the people live in families with 1 to 5 members. The rate of the families with a single child is fairly high (26,16%) but 15,00% of the trails live at least one of the reletives in a hause. Whether the trials or their spouses mostly graduated from Primary Scholl. While this rate is 25,62 % in trails, the rate increases to 39,56%in their spouses. It's strange that 65,23% of the trails' spouses are housewife. From the level- education relation point of view. İt is observed that low income groups also have low education level and there is an opposite propartion between education and job. In 47,83% of the trails' house, only trail works and in 40,83% there is one more person who gains money with trail. 31,33% of the trails have assuarence from SSk, 27,67% from Emekli Sandığı, 18,33% from Bağ-Kur and 2,33% from Private institutions however 20,33% of the trials has no social assuarence. The rate of the trials who gain 101-300 million Turkish Liras in a month is 71,16%. It is conspiciuous that low status works take part in low income groups. Before the final emigration 25,45% of the trials worked as officer, 19,59% as a student, 1 194% as a fanner, 1 1,26% worker, 10,36% independet, 3,83% as a tradesman, 3,83% gain money from marginal works and 1 1,49% of tis group was unemployed. 42,50% of the trials live in reconstructed houses as an onwer and 9,33% of them are owner of squatter's houses. The rate of the trials living in reconstructed houses as a tenant is 24,83% and the share of the tenants in squatter's house is 1 1,83%. On theX other hand, the type and the posession of the residence is closely related to the social level. To say in an other statement, the emplayees in the high status occupation groups, mostly live in reconstructed house as an owner. 33,86% of the house owner trials have also other residences. The rate of the trials who have summer houses is 9,17%, 48,28% of this group own this summer houses between the years 1996-2000. 35,00% of the trials have their own cars and 58,10% of them own them between the years 1996-2000. 77,94% of the trials immigrate to lemir have at least one relatives in the metropolis. 78,88% of this immigrants visit their hometowns periodically. On the other hand, 81,50% of the trials try to continue their all traditions or at least most of them in their houses in metropolis. While 94,50% of the trials have settled telephone in their houses, their less commonly used communication mean is internet in the rate of 14,00%. The results of this investigation indicates that mostly read printed communication item is newspaper. Among the least read ones, philosophy- psychology and study- resarch books come first. 60,16% of the trials in the extense of this investigation are not member of onycivil society organization. Mostly joined socio-cultural activites are visiting regional bazaars and mosques. While the mostly consumed food is bread, the least consumed food is meat and fish. Among the health services, mostly applied health foundation is health home. (24,17%). It's followed by SSK hospitals with 24,00% and Medicine Faculty Hospitals with23,17%. While 23,67% of the trials are not totally pleased, 27,50% of them are not satisfied from the opportunities that Izmir metropolis offers.