Türk Hukukunda gizli bilgi toplama teknikleri

Abstract

186 ÖZET Bilgi toplama faaliyeti, herhangi bir gizliliğe ihtiyaç duyulmaksızın herkesin ulaşabileceği bilgilerin değerlendirilmesiyle yapılabileceği gibi iletişimin dinlenmesi, gizli izleme, kişisel veri ve kayıtların incelenmesi, gizli görevli ve muhbir kullanılması şeklinde gizli soruşturma tekniklerine başvurulmak suretiyle de yapılabilir. Teknolojik gelişmeler ve bu gelişmeye bağlı oluşan suç tiplerindeki gelişmeler ve örgütlü suçlardaki artış, bu yeni suçluluk biçimleriyle etkili mücadele edebilme zorunluluğu, gizli bilgi toplama tekniklerinin arasına gün geçtikçe yeni tekniklerin eklenmesine yol açmıştır. Günümüzde, özellikle organize suç gruplarıyla mücadelede gizli bilgi toplama faaliyetinin ne kadar önem taşıdığı ve bu bilgileri toplayacak kolluk güçlerinin en az karşılarındaki suç gurupları kadar uzman olmaları ve gelişmiş teknikler kullanarak bilgi toplayabileceklerinin gerekliliği de ortadadır. Ancak söz konusu tekniklerin gizlilik niteliği taşıması, bireyin temel hak ve hürriyetleri açısından ciddi sorunların doğmasına yol açmaktadır. Gizli bilgi toplama tekniklerinin; temel hak ve özgürlüklere, özellikle kişinin özel yaşamının dokunulmazlığı ve kişiliğine saygı gösterilmesi, haberleşme hürriyetinin sağlanması, konut dokunulmazlığına saygı gösterilmesi haklarına müdahale niteliği taşıması, devletleri; uluslararası örgütlerde alman kararlar ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları da göz önüne alınarak, yeni yasal düzenlemeler yapma yoluna sevk etmiştir. Bu düzenlemelerin en baştaki amacı, bireyin temel hak ve özgürlüklerinin korunmasıdır. Organize suç gruplarının toplumsal huzuru aşırı derecede tehdit ettiği günümüz ortamında kolluğun, gizli bilgi toplama tekniklerini kullanarak sonuca ulaşması gayet doğaldır. Bu yolda, suçluların veya suç işlediğinden şüphe edilenlerin kimi hak ve özgürlüklerinin toplum çıkarları doğrultusunda187 frenlenmesi de kaçınılmazdır. Keza bu mücadelede yurttaşlarının anayasal hak ve özgürlüklerine keyfi bir şekilde müdahale eden devlet de polis devleti olma yoluna girmiş demektir. Bu sebeple aradaki denge çok iyi sağlanmalı, keyfi müdahaleleri engellemek ve denetimi sağlamak için gizli soruşturma tekniklerine kanunlar çerçevesinde başvurulmalıdır. Ülkemizde, gizli bilgi toplama tekniklerinin uygulanmasına ilişkin düzenlemeler halen usul yasamızda mevcut olmamakla birlikte, Organize suç örgütlerine karşı sürdürülen mücadele çerçevesinde 01 Ağustos 1999 tarih ve 23373 sayılı resmi gazetede yayımlanarak ` 4422 Sayılı Çıkar Amaçlı Suç Örgütleriyle Mücadele Kanunu` adıyla yürürlüğe giren kanunla, bir ölçüde bu konudaki hukuki boşluk doldurulmaya çalışılmış ve kanunda belirtilen suçlarda uygulanmak üzere sırasıyla; iletişimin dinlenmesi veya tespiti, gizli izleme, veri ve kayıtların incelenmesi ve gizli görevli kullanılması, başlıkları altında düzenlenen gizli bilgi toplama tekniklerinin; hangi koşullarda, ne şekilde uygulanacağı, bahsi geçen kanun ve bu kanunun uygulanmasına ilişkin yönetmelikte açıkça gösterilmiştir. Ancak bu kanunda belirtilen tekniklere yukarıda belirtildiği gibi sadece kanun kapsamında olan suçlarla ilgili olarak başvurulabilecektir. Devletimizin benimsediği ve izlemesi gerektiği sistem, keyfilikten değil, yürürlülükte bulunan hukuk kurallarına tam bağlılıktan geçmektedir. Keyfiliğin öngördüğü anlayış ise, ancak ona uygun bir sistemin kabul edildiği bir yerde söz konusu olabilir. Bu bağlamda, gizli bilgi toplama tekniklerine, ancak mevcut kanuni düzenlemeler çerçevesinde başvurulmalı, kanuna aykırı yollara, şu ya da bu sebeple haklılık ve kullanılabilirlik vermeye çalışmanın bedelini de sorumlulara ödetecek tedbirler alınmalıdır.

188 SUMMARY Information gathering activities could be performed by evaluation of publicly accessible information which are by no means confidential, as well as through the implementation of measures of secret inquests in the form of concealed listening and clandestine tracing, examination of personal data and records, using secret agents and informers to which technological advances and resultant developments in organised crime types and the increase in organised crimes have added new methods day by day. In our day, particularly in fighting against organised crime, the importance of secret information gathering, and the necessity of security forces having at least the same level of expertise with the crime groups against which they operate by using advanced methods is obvious. However, the secrecy status of the said measures which may engender infringement of basic rights and liberties of the individual involve serious problems. In this context, a much heated controversy on the causes and effects of the secret information gathering methods by the police has been going on for years with ever increasing intensity. The matter has been intensely scrutinised, and in particular, the protection of basic rights and liberties of the individual under the guarantee of international conventions and national constitutions such as private life immunity of the individual, respect in regard to his/her personality, protection of his/her communication rights and sanctity of his/her domicile have caused the governments to take new legislative actions within the frame of documents and covenants signed on international human rights and liberties and the decisions of European Human Rights Court. Although the principal purposes of the above regulations are the protection and assurance of the basic rights and liberties of the individual. Particularly in today's environment where organised crime constitutes a severe threat to the public peace, it is only natural for the security forces to arrive at conclusions by using clandestine information gathering methods. It189 is also inevitable to have to restrict some of the rights and liberties of criminals or suspects on behalf of public interests. But also, a state that intervenes arbitrarily in the constitutional rights and liberties of its citizens has adopted the way of becoming a police state. Therefore, the balance in this dilemma should be carefully regulated, and clandestine inquiry measures or the prevention of arbitrary interference while still achieving the required supervision should be employed strictly within the frame of law. In our country, although arrangements on clandestine information gathering methods through secret agents or by the use of technical equipment available today do not exist yet in our procedural law, this legal breach has been attempted to be somewhat alleviated by the Law 4422 on `Struggle Against Crime Organisations` published in issue 23373 of the Official Gazette dated 1 August 1999, in which conditions and manner of clandestine information gathering techniques to be employed against crimes described by law have been clearly defined and explicitly demonstrated in the said Law and its pertinent regulation respectively under the headings of, listening or recording of communication, clandestine pursuit of persons, examination of data and records and the use of secret agents. However, as mentioned above, measures cited in the above Law would be applicable only for crimes within the scope of the said Law. The system adopted -and should be pursued- by the Turkish state, requires strict loyalty to jurisprudence mandates presently in effect; not allegiance with arbitrary proceeding. An understanding whereby arbitrariness is found acceptable exists only in a society where a suitable governing system prevails. Therefore, clandestine information gathering methods should be employed only within the frame of legal provisos, and measures for paying back in-kind should be taken against persons who assume responsibility by attempting to cite whatever rationale for the justification and applicability of illegal ways and means. $&.»*»