Murat Dağı`nın milli park planlaması ve çevre eğitimi açısından değerlendirilmesi

Abstract

XI ÖZET İçerisinde yaşadığımız yüzyılda modern teknoloji insanlara doğadan sonsuz yararlanma olanağı sağlamış, özellikle gelişmekte olan ülkelerin kalkınma çabalan, doğal ortam üzerine baskıyı gitgide arttırmıştır. Bu durum dünyada var olan tüm canlıların gelecekteki varlıklarım tehlikeye sokmuştur Tüm dünyayı ilgilendiren bu sorunlara çözüm arayışları 1972 Stockholm, 1992 Rio çevre kalkınma konferansları gibi uluslararası bir dizi konferansta tartışılmıştır. Sonuç olarak doğal kaynakların korunarak kalkınma amaçlan doğrultusunda kullanımı ve bozulmadan gelecek nesillere aktarılması (koruma-kullanma dengesi) yada `sürdürülebilir kalkınma` gibi modeller gelişmiştir. Doğal ortamın sürdürülebilir kalkınma hedefleri doğrultusunda değerlendirilmesi için alanın doğal ortam özelliklerinin tek tek analiz edilip bütünsel olarak değerlendirilmesi ve alanın koruma-kullanım amaçlan doğrultusunda planlanması gerekir. Bu çalışma ile Murat Dağ'ında var olan doğal kaynakların sürdürülebilir ilkeler çerçevesinde, korunması ve kullanılması ve çalışma alanının bir koruma alanı olarak planlanması amaçlanmıştır. Çalışma alanının doğal ortam özelliklerini (jeolojik-litolojik, jeomorfolojik, klimatik, toprak, hidrolojik ve hidrografik özellikler) ve sosyo-ekonomik özellikler ( nüfus, yerleşme, ekonomik özellikler) öncelikle tek tek incelenmiş daha sonra bütünsel bir açıyla değerlendirilmeye çalışılmış, saha bu özellikleri doğrultusunda doğa koruma kriterleri açısından değerlendirilip biyosfer rezerv alam olarak planlanmıştır. Çalışma sahası, turizm açısından oldukça yüksek bir potansiyele sahiptir. Ancak bu potansiyelin tam anlamıyla kullanıldığını söylemek oldukça güçtür. Murat Dağı kaplıcalar bulunması nedeniyle Termal turizm merkezi olarak bilinmesine karşın, alternatif turizm ve eko turizm açısından çok büyük bir potansiyele de sahiptir. Alpinizm (dağcılık) tracking (doğa yürüyüşü) klimatizm, macera turizmi (yamaç paraşütü, delta kanat), kış turizmi kampçılık, golf, binicilik, kampçılık, foto safari, bunlardan akla ilk gelenleridir. Murat Dağı seçkin doğal güzellikleri ve üstün peyzaj özelliklerine sahiptir. Aynca Murat Dağı'nda birçok relik ve endemik bitki türü, sirk gölleri, su samuru, porsuk gibiXll soyu tehlike altında olan hayvan türleri mevcuttur. Mevcut ve alternatif turizm olanakları, ve kaynak değerleri ile Murat Dağı'nın koruma alanı olması bir zorunluluktur. Bu bağlamda Murat Dağı, birçok koruma alam statüsünü bünyesinde bulundurabilecek bir alan olarak karşımıza çıkar. Başka bir deyişle sahanın farklı kesimlerinde yer alan kaynak değerler farklı statülerde korunabilir. Ancak koruma alanlarının büyük çoğunluğu, doğal kaynakların korunması için sıkı bir koruma rejimi içerir. Bu durum alanın rekreasyonel amaçlı kullanımım engellediği gibi, yöre halkının ekonomik etkinliklerini de engeller. Bu durum yöre halkının koruma alanlarına karşı olumsuz bir tavır almalarına neden olur. Bu bağlamda, sürdürülebilir kalkınma ve sürdürülebilir turizm faaliyetlerine imkan tanıyan ve yukarda sayılan sorunların ortaya çıkmasını engellediğinden Murat Dağı'nın, biyosfer rezerv alam olarak planlanması öngörülmüştür. Biyosfer rezerv alam ile Murat Dağı'nın koruma kullanma dengesi içerisinde, taşıma kapasitesi de göz önüne alınarak hem korunması hem de kullanılması söz konusudur. Bu çalışma ile Murat Dağı'nın doğal ortam potansiyeli değerlendirilip saha biyofer rezerv alam olarak planlanmıştır. Ancak Murat Dağı ve çevresinde ayrıntılı jeomorfoloji çalışmalarına ihtiyaç vardır. Bunun yanında saha için önerilen altenatif turizm faaliyetleri ve turizm arzı açısından sahada fiziksel, çevresel, sosyal, psikolojik taşıma kapasitesinin hesaplanması gerekmektedir. Anahtar Kelimeler: 1. Milli Park 2.Bİyoffer Rezervi 3. Doğa Koruma 4.Ekosistem 5. Çevre Eğitimi

Xlll PLANNING OF THE MURAT MOUNTAIN AS A NATURAL PARK and ITS ASSESMENT IN TERMS OF ENVIRONMENTAL EDUCATION ABSTRACT In the present century, the modern technology gives human endless opportunity to benefit from the nature and the developmental activities of especially the developing countries increase the pressure on the nature. This situation endangers the presence of all of the world's livings in the future. In some international conferences, like 1972 Stockholm and 1992 Rio Environmental Development Conferences, arguments are made on the searching solutions of these problems interesting the whole world. As a result, some models are developed, like together with protection, the usage of the natural sources considering the developmental aims and their transfer to the future generations without spoiling (the protection-use balance), or `sustainable development`. To evaluate the natural area in regard to the sustainable developmental aims, the natural properties of the area must be analyzed in every detail and evaluated as a whole, and the area must be planned due to the protection-use aims. With this study, the natural sources that are present in the Murat Mountain are planned to be both protected and used with respect to the sustainable principles, and the study area is planned to be a protection area. The natural properties (geological-lithological, geomorphologic, climatic, soil, hydrological and hydrographical properties) and the socioeconomic properties (population, settlement, and economical properties) are firstly observed, and then are evaluated as a whole; the area is evaluated with respect to the criteria of natural protection, regarding these properties. This study area has a very high tourism potential, but it is rather difficult to say that the potential is used totally, although the Murat Mountain is famous as a thermal tourism center because of hot springs, it does also possess a very big potential of alternative tourism and ecotourism. Mountaineering, tracking, climatism, adventure tourism (parasailing etc.), summer tourism, camping, golf, horse riding, photo-safari can be mentioned in this respect.XIV The Murat Mountain has outstanding natural beauties and superior landscape properties. Also in the Murat Mountain are many relic and endemic plant kinds, cirque lakes, and some endangered species such as otters and badgers. It is necessary that the Murat Mountain be under protection with its present and alternative tourism opportunities and resource values. In this context, the Murat Mountain appears to be an area to possess a lot of protection status in itself. In other words, the resource values of the area in different parts can be protected in different status. But most of the protecting areas need a strict protection regime to protect the natural resources, which does not enable people to use this area with recreational purposes. It is also an obstacle to the economic activities of the people of this region. In turn, this leads to the negative responses of these people to protection areas. In this context, the Murat Mountain is foreseen to be planned as a biosphere reserve area, which will enable people to carry out sustainable development and sustainable tourism activities. This situation also prevents the above- mentioned problems from arising. It is possible that the Murat Mountain can both be protected and used, considering its carrying capacity within the balance of the Murat Mountain's protection-use balance with the biosphere reserve area. With this study, the natural potential of the Murat Mountain is evaluated and the area is planned as a biosphere reserve area. Therefore, detailed geomorphologic studies are needed in the Murat Mountain and its surroundings. Together with these studies, the physical, environmental, social, and psychological carrying capacity of the area must be calculated for the above-mentioned alternative tourism activities and tourism presentation. Key words: National park, Biosphere reserve, Natural protection, Ecosystems, Environmental education