Âşık Paşa`nın Garib-nâme`sinde insan eğitimi ile ilgili unsurların incelenmesi

Abstract

ÖZET AŞIK PAŞA'NIN GARJB-NAME' SİNDE İNSAN EĞİTİMİ İLE İLGİLİ UNSURLARIN İNCELENMESİ Mihriban BÜLBÜL Çalışmamızın nedeni, 14. yüzyılda yazılmış; Türk kültürü, tarihi, dili ve edebiyatı açısından büyük değer taşıyan `Garib-nâme` adlı öğretici eserin içindeki eğitimle ilgili unsurların incelenerek ortaya çıkarılmasıdır. Kemal YAVUZ tarafından günümüz Türkçesine çevrilmiş eserin doğrudan eğitimle ilgili olan bölümlerinden elde edilen malzameyle konu başlıkları ve alt başlıklar belirlenmiştir. Bunlar da tahlil edilerek çıkarımlarda bulunulmuştur. Âşık Paşa Garib-nâme' de özellikle insanın yaratılmış en değerli varlık olduğu üzerinde durmuş, böylece insanın kendini tanımasını, sevmesini, makamını bilerek doğru hareket etmesini istemiştir. Fakat insanın bu üstünlüğü ondaki ruh sebebiyledir; yoksa insan beden yönüyle değersizdir. Zaten önemli olan insanın kendini eğiterek yine kendinden Tanrı'ya ulaşabilmesidir ki bunun tek yolu ruhu eğitebilmek ve bedenî zevklere esir olmamaktır. Fakat bu o kadar kolay değildir; bunu başarabilmenin yolu da bilgili olmaktan geçmektedir. Bu yüzden Âşık Paşa, insana sık sık bilgili olmayı, insanlara yaralı olmayı, ahlâklı olmayı ve aklı doğru kullanmayı, ilâhî aşkla şereflenmeyi... önermiştir. İnsana yakışan düşünmek, ibret almak, idrâk etmek, yorumlamak ve anlamaktır; çünkü insan suretten ibaret değildir, insan bilinçli olmak ve bilinçli hareket etmek zorundadır. Yapılan işin aslının bilinmesi üzerinde duran Âşık Paşa, aslı bilinmeden yapılan işten yarar elde edilmeyeceği hususuna dikkat çekmiştir.VI Ayrıca kişinin Tanrı 'yi bilme noktasında en büyük payın kendini bilmesi olduğunu vurgulamış; kişinin kendini tanımasının (geçmiş, hâl, gelecek) önemi üzerinde durmuştur. Kişinin kâinatı ve Tanrı 'yi idrak etme, doğru olanı yaşama gibi meseleleri kendi yaşantısı ve bilgisinin darlığı ile değil, o ilâhi tecellilerin kendi erginliğiyle ve tüm bir yaşanmışlıkla (tarihle) değerlendirip anlamasını tavsiye etmiştir. Kişi ancak bu geniş persfektifle hakikate ulaşabilecek ve doğru yorum yapabilecektir. İnsan, akıl, bilgi, ahlâk, hakikat.

vıı ABSTRACT THE ANALYSIS OF EDUCATIONAL COMPONENTS IN AŞIK PAŞA'S `GARİBNAME` The purpose of this study is to analyze the educational components in an educational work of art called `Garibname`, written in 14* century, which is of great importance for the Turkish culture, history, language, and literature. In the version of the work of art, translated into modern Turkish by Kemal YAVUZ, headings and subheadings were determined through the material from the sections of the work of art that are directly related to education. These were analyzed and some conclusions were drawn. In his `Garibname`, Aşık Paşa emphasizes the fact that man is the most valuable creature, and he wishes man to learn about himself, love himself, and behave in accordance with his status. The superiority of man is the result of his soul; man's flesh does not have any value. The important thing for man is to train himself and reach the God. The only way to achieve this is not to be defeated by bodily pleasures, but this is not so easy. Man has to be knowledgeable so that he can achieve this. Thus, Aşık Paşa advises man to be enlightened, helpful to other people, good, and moral, use his mind wisely, and reach divine love. What is expected from man is to think, learn lessons, comprehend, comment, and understand, because man is not only composed of flesh. Man has to be conscious and has to behave consciously. Aşık Paşa, who emphasizes the base of the conducted duty, suggests that the duty conducted whose base is not known, will be of no use. He also stresses that the biggest factor in man's knowing the God is the man himself; he emphasizes the importance of man's knowing about himself (past, present, future). He advises man to evaluate and comprehend the God and the Nature not via his limited experience (history) and knowledge, but via the own depth of those divine events. Man can reach the truth and make true comments only through this wide perspective. Man, mind, knowledge, moral, truth