Finansal krizler ve Türkiye örneği: Türk finansal sektöründe yaşanan 2000-2001 finansal krizi

Abstract

139 ÖZET Finansal krizler iktisat literatüründe hem teorik hem de ampirik alanda geniş yer tutmaktadır. Fakat bu alanda hala çözüme kavuşturulamamaış konular bulunmaktadır ve her yeni kriz ortaya yeni sorular çıkarmaktadır. Bu çalışmanın amacı, Türkiye' de Kasım 2000 ve Şubat 2001 tarihlerinde yaşanan krizlerin ortaya koyduğu gerçekler ışığında finansal krizler ile ilgili literatürün ne derece açıklayıcı güce sahip olduğunun ortaya konulması ve bu bağlamda uygulanan istikrar programlarının krizlerin oluşumu sürecini hangi şekilde etkilediğinin analiz edilmesidir. Bu amaç doğrultusunda oluşturulan kuramsal çerçeve, öncelikle finansal krizlere dair bir literatür taraması niteliğinde olup; finansal kriz kavramı ve türleri, kökenleri, finansal krizlerin temel göstergeleri ve finansal krizleri açıklamaya yönelik kuramsal modeller ana hatları ile açıklanmış ve çalışmanın uygulama kısmında bu açıklamalar ışığında Türkiye' de yaşanan finansal kriz analiz edilmiştir. Bu bağlamda özellikle üçüncü nesil kriz modellerinin bir versiyonu olarak ifade edilen ahlaki tehlike odaklı kriz modellerinin Türkiye' de yaşanan finansal krizin oluşum biçimi ve nedenleri konusunda açıklayıcı gücünün oldukça yüksek olduğu görülmektedir. Bu modeller, finansal liberalizasyonun ardından iyi regüle edilememiş bir finansal sistemin ve mikroekonomik bozuklukların -gizli mevduat sigortası ve gizli kamu garantileri gibi- ahlaki tehlike ve aşırı borçlanma yaratarak ciddi krizlere yol açtığını belirten modelerdir. Bu açıklamalar doğrultusunda Türkiye' de finansal sektörün asimetrik bilgi kuramına uyan bir şekilde hareket ettiği gözlemlenmiştir.

140 ABSTRACT Financial crisis possess a critical role both in the theory and empirical studies in the economic literature. Within this field, many issues are still under discussion and every new crisis brings out new subjects to be discussed. The aim of this study is to examine the explanatory capacity of the economic literature for financial crisis within the light of the facts that were experienced in Turkey's November 2000 & February 2001 crisis and analyze the effects of stabilization programmes during the evolution of financial crisis. Therefore, in the study the concept of financial crisis, types, roots, financial indicators and the models developed for explaining the financial crisis are examined in detail and as an application, financial crisis in Turkey are analyzed within those data. Accordingly, `moral hazard` risk, which is accepted as one of the types of the third generation crisis models, has an important role in the evolution and explanation of the November 2000 & February 2001 financial crisis in Turkey. These models emphasize that microeconomic divergences -implicit deposit insurance and government guaranties- and a financial system which was not regulated correctly after the financial liberalization create a moral hazard and over-borrowing in the economy and cause great financial crisis. Within those explanations, financial sector in Turkey progress according to the concept of `asymmetric information` in finance literature.