Hisali hayatı - eserleri ve Metaliü`n - Nezair adlı eserinin birinci cildi: İnceleme - metin

Abstract

Nazîre, 'bir şâirin, beğendiği bir başkasının şiirine kafiye, vezin ve konuya bağlı kalarak benzeri bir şiir yazmasına denir. Şâirlerimiz Divan edebiyatının köklü geleneklerinden olan nazireyi, ustalıklarını ispatlamak, beğendikleri şâire beğenilerini ifade etmek, onlar kadar güzel şiir yazdıklarını ortaya koymak için yazarlar. Türk Edebiyatı'nda nazîreciliğin ayrı bir yeri vardır. Nazîre, şâirler arasında bir nevi yarışmadır. Daha üstün olduğunu ispatlama duygusu da ağır bastığından hemen her şâir kendisinden önceki büyük şâirlerin veya çağdaşlarının şiirlerine nazireler yazmışlardır. Bu nazirelerin sayısı zamanla o kadar artmıştır ki daha sonraları konuya merak duyanlar bunları derleyip toparlayarak nazîre mecmualarını meydana getirmişlerdir. Bu mecmuaların çok önemli bir faydası, haklarında başka hiçbir kaynakta bilgi bulunmayan, azımsanmayacak sayıda şâirin varlığını haber vermiş olmasıdır. Hisâlî'nin MetâNü'n-nezâirl de bunlardan biridir. Tezimizin konusu XVII. yüzyıl şâirlerinden Hisâlî'nin Metâliü'n-nezâir'idir. Metâliü'n-nezâir'in derleyicisi belli diğer mecmualardan farkı sadece matla beyitlerinin bir araya getirilmesidir. Yazar, XIII ve XVII. yüzyıl şairlerine ait matla' beyitlerini vezne ve kafiyelere göre alfabetik olarak gruplandırmıştır. İki ciltlik eser toplam 670 varaktan oluşmaktadır. Hisâlî'nin Metâilü'n-nezâir'den başka Farsça matla' beyitlerinden oluşan Letâifü'l-hayâl adlı nazîre mecmuası ile dokuzuncu divanı vardır. Adı geçen şâirin divanlarının kaç tane olduğunu ve öncekilerinin nerede bulunduklarını, hatta gerçekte olup olmadıklarını maalesef bilemiyoruz. Divanındaki şiirlerinin yanında Metâliü'n-nezâir'de de Hisâlî'ye ait çok güzel matla'lar mevcuttur.1077 Bu çalışmada Hisâlî'nin hayatı ve eserleri incelendikten sonra konu ile bağlantılı olması bakımından matla', nazîre, mecmua ve nazîre mecmuaları hakkında genel bilgi verilmiş; daha sonra Metâliü'n-nezâir'in birinci cildinin transkripsiyonlu metni eklenmiştir.

Nazire, which was one of the long and deep rooted traditions of Divan literature, means that a poet writes a new poem by referring to another very famous one written before by a famous poet. The poem which was taken as a reference by the poet was generaly one of those s/he liked the most from the past works or from his contemporary times. Rhyme and meter were particularly used in the newly written poem and always the same subject of the referance poem was dealt with. Poets generally use nazire in order to prove their proficiency to show their admiration about the poems they like most and to imply that they could write poems as beatiful as those written before by other famous poets. Nazire had an important place in Turkish literature. As nazire was a kind of contest as well as a way of proving their competency in writing beatiful poems, almost every poet wrote nazire for the famous poems written by great poets of old times or their famous contemporary poets. In certain period of the history, the number of nazire increased so hugely that those who were interested in nazire could easily collect them for the publication of special nazire corpus. One of the most important benefits of these corpuses was to give information about the existence of a considerable number of poets that we did not know about before. The work `Metâli'ün-nezâir` written by Hisâlî was on example of these very useful nazire corpuses which included many unknown poets in the history. The subject of this thesis the work of art `Metâliü'n-nezâir` written by Hisâlî who himself was one of the 17th century poets. The collection of `Metâliü'n-nezâir` was quite different from other corpuses in terms of bringing only first couplets of poems together. The author grouped the first couplets of poems of 13th and 17th century poets according to their meter and rhyme characteristics in an alphabetical order. In his two volume work wich had1079 consisted of 285 and 385 varaks respectively, there were huge number of first couplets of poems. Metal iü'n-nezair's two volumes consist of 670 varaks (1340 pages). Apart from the work `Metâliü'n-nezâir` written by Hisâlî, he also had another nazire corpus called Letâifü'l-hayâl which had consisted of Persian first couplets of poem Ninth Divan. Unfortunately, whatever happened to his previous divans and even whether there were such divans at all are unknown. In his work `Metâliü'n-nezâir`, there were very beatiful and nice couplets of qasides or gazels of Hisâlî as well. In this study, the life and the works of Hisâlî are examined firstly. Then, a general information about first couplets of poems nazire, and nazire corpus is given as it is directly relevant to our subject. After that a transcription text of the first volume of his work `Metâliü'n-nezâir` is enclosed. < JT?