1970`den günümüze karşılaştırmalı Türkiye-Çin Halk Cumhuriyeti ilişkileri

Abstract

Çin'in kayıt altındaki tarihi, dört bin yıl önce Sarı Nehir kenarındaoluşan ilk yerleşim merkezlerine kadar uzanır. M.Ö. 1450-1050yıllarında büyük bir kültüre sahip olan Shang Hanedanlığı ile Çin tarihibaşlamıştır. Bu dönemde bir Türk kabilesi olan Zhou Hanedanlığı'nınM.Ö. 1050'de Shang Hanedanlığı'nı yıkması ile Türk-Çin ilişkileribaşlamıştır. Zhou Hanedanlığı ile birlikte Çinliler, Büyük bir kültür vemedeniyete ulaşmıştır. M.Ö. 206 yılında Han Hanedanlığı'nın kurulmasıile Çin'de idari sistem daha da gelişmiştir. Teoman'ın yerine geçen Mete,çeşitli istilalarla, henüz birleşmemiş olan Çin'e kuvvet bakımındankarşılık verebilecek bir büyük güç haline gelmiştir. Ancak Çin gibinüfusu fazla bir ülkenin yalnızca Çin içinden yönetilebilecek olmasınedeniyle Mete, Çinli bir prensesle evlenerek Asya'daki iki büyük devletarasında ilk antlaşmasını yapmıştır.Han Hanedanlığı'nı yıkılması ile yaklaşık dört yüz yıl devamedecek bir parçalanma ve fetret dönemi yaşayan Çin; SuiHanedanlığı'nın kurulması ile tekrar tarih sahnesine çıkmıştır. M.S907'den sonra Çin; Moğollar tarafından yönetilmiştir. Moğollardan sonraancak 17. yüzyılda Qing Hanedanlığı'nı kurarak Mançular, bütün Çin'ehakim olabilmişlerdir. 19. yüzyıldan itibaren Çin; Batılı güçlerinmüdahalesi ile özellikle ngiltere'nin Çin'in toprak bütünlüğünüsavunmak politikasını bırakması ile Çin'de büyük bir milliyetçilikakımının doğmasına neden olmuştur. 1900'lardan itibaren yaklaşık elliyıl süren iç ayaklanmalar ve iktidar mücadelelerinden sonra 1 Ekim1949'da Mao Zedong'un Çin Halk Cumhuriyetini ilan etmesi ile Çin; yenibir dönemece girmiştir. Günümüzde ise 21. yüzyılın süper gücü olmayolunda ilerlemektedir.1 Ağustos 1971'de Türkiye'nin Çin Halk Cumhuriyeti'ni resmentanıması ile iki ülke arasındaki ilişkiler, 1990'lı yıllardan itibaren gelişmegöstermiştir. Siyasi ilişkiler daha çok üst düzey karşılıklı ziyaretlernezdinde devam etmektedir. Çin, en hassas yumuşak karnı olduğuDoğu Türkistan meselesinin dış destekçisi olarak Türkiye'yi görmektedirve ikili ilişkilerin gelişmesinin ön şartı olarak Doğu Türkistan'aAnkara'nın desteğinin kesilmesini ileri sürmektedir.ki ülkenin coğrafi uzaklığı, yeniden yapılanma süreci içinde olanÇin ekonomisinin karmaşık bir yapı sergilemesi, her iki ülkeningelişmekte olan ülkelerden olması ve ortak malları üretmeleri, Çin'inucuz iş güçüne dayalı üretim yapması, Çin'in 2001'de Dünya TicaretÖrgütü!ne üye olması, iki ülke arasındaki ticaretin Türkiye aleyhine açıkvermesine neden olmaktadır.Sonuç olarak, Çin'in çevresindeki ülkelerle sorunları olması, sonyıllarda ABD ve Rusya ile stratejik işbirliği ortaklık ilişkisine girmesisonucunda Çin; Türkiye ile uzun vadeli dostluk işbirliği ilişkisi kurmakniyetindedir. Bu nedenle Türkiye'nin Çin politikasında daha genişmanevra alanları kazanabilmesi, ancak Doğu Türkistan meselesindeelinden gelen beceriyi göstererek Çin'in bu konudaki saplantılarınınüstesinden gelmesi ile mümkün olacaktır.

The recorded history of China dates back to the first settlementswhich were constituted next to Yantze River 4000 years ago. Thehistory of China began with Shang Dynasty which had a great culture in1450-1050 BC. In this era, the relation between Turks and Chinesebegan when Zhou Dynasty, a Turkish tribe, subverted Shang Dynasty in1050 BC. The Chinese accessed a great culture and civilization withZhou Dynasty. In 206 BC, with the foundation of Han Dynasty, theadministrative system improved better in China. Mete, who replacedTeoman, became a powerful ruler who could challenge against Chinawhich had not united yet with different invasions. However, Meteentered into his first treaty between two powerful states in Asia bymarrying a Chinese princess; because such a populous country asChina could be administrated only inside the country.China, undergone a period of crash and depression whichcontinued nearly 400 years with the collapse of Han Dynasty,reappeared on the history stage with the foundation of Sui Dynasty.China was administrated by Mongols after AD 907. Manchu Dynastycould dominate the whole China by founding Qing Dynasty only afterMongols in 17th century. From the 19th century, China became acolony of especially England with the interference of western forces.From 1860s, England gave up the policy of defending China?s territoryunity, so this caused the emergence of a big nationalism movement inChina. As for 1900s, after civil rebellions and power struggles whichcontinued approximately 50 years, China began a new period whenMao Zedong proclaimed People?s Republic of China (PRC) on 1stOctober in 1949. Today, China advances in the way of becoming thesuperpower of the 21th century.The relation between Turkey and China improved as from 1990swhen Turkey accredited PRC officially on 1st August 1971. The politicalrelations continue rather as top-mutual visits. China regards Turkey asher foreign supporter in the matter of Eastern Turkistan, a subject aboutwhich China feels very sensitive. Also China suggests the end ofAnkara?s support towards Eastern Turkistan as the preliminary for theimprovement of mutual relations.The geographic distance between two countries, the displaying acomplex structure of Chinese economy which is in a period ofrestructring, both countries? being developing countries and theirproducing the same products, Chinese production?s depending oncheap lab our force and Chinese membership to WTO in 2001 lead to adeficit in the trade between two countries against Turkey.Consequently, China has a view of setting a long-term alliancewith Turkey as a result of her problems with her neighbors and herstrategic alliance with USA and Russia in recent years. So, it will bepossible for Turkey to get larger rooms in her Chinese policy, only bydoing her best in the subject of Eastern Turkistan and overcomingChina?s obsessions in this matter.