17. yüzyıl mesnevilerinin zihniyet çözümlemesi ve yapılandırmacı eğitim sürecinde kullanımı

Abstract

Klâsik Türk şiirinin mesnevi nazım biçiminde XI. yüzyıldan XIX. yüzyıla kadar pek çok eser verilmiştir. XVII. yüzyıl mesnevi edebiyatı ise yüzyılın genel panoraması sebebi ile ayrı bir öneme sahiptir. XVII. yüzyıl önceki yüzyıllardan farklı olduğu gibi bu çağ mesnevileri de önceki asırlara göre farklıdır. XVII. yüzyıl mesnevileri yüzyılın zihniyetini önemli ölçüde ortaya koymaktadır.İncelememizde yüzyıla hâkim olan zihniyet unsurları tespit edilerek ayrı ayrı başlıklar altında toplanmıştır. Çalışmamız boyunca asıl hedefimiz mesneviler okunduktan sonra bu mesnevilere yansıyan kelime ya da ifâdelerin hangi zihniyetlerin yansıması olduğunu tespit edebilmek olmuştur. Bunun için yüzyıl Osmanlısı pek çok kaynaktan tahlil edildikten sonra sanat dünyası ile gerçek dünya mukayese edilmiş ve tespit edilen her bir zihniyet unsuru somut karşılığı ile ortaya konulmaya çalışılmıştır.Mesnevi öteden beri klâsik bir anlayış çerçevesinde ele alınmıştır. Mesnevi geleneğine yönelik araştırma ve incelemelerde mesnevilerin bir sanat eseri olduğu ve her bir yüzyılın sanat eserleri üzerinde farklı tesirler oluşturabileceği göz önünde bulundurulmalıdır. XVII. yüzyıl mesnevileri, birer sanat eseri olarak orijinal pek çok vasfa sahip olmakla beraber yüzyılın önemli pek çok izdüşümünü bünyesinde taşımaktadır. Çalışmamız bu izdüşümlerin neler olduğunu tespit edebilmenin bir ürünüdür. Çalışmamızda çağa ait ve gelenekten süzülen zihniyet unsurları tespit edilmiştir. Zihniyetin ne olduğu, zihniyetin temelleri, zihniyetin kültür, medeniyet ve sanatla ilişkisi; düşünce hayatı, din, tasavvuf, birey hayatı, şiir anlayışı, sosyal hayat, ekonomik hayat, sanat hayatı, askerî hayat ve zihniyetteki farklılaşmalar gibi pek çok zihniyet unsuru çağ ve gelenek içinde ele alınarak keşfedilmeye çalışılmıştır. Tespit edilen her bir unsurun yapılandırmacı eğitimde nasıl kullanılabileceği değerlendirilmiştir.Anahtar Sözcükler: XVII. Yüzyıl, Mesnevi, Zihniyet, Yapılandırmacı Eğitim

Many works of art in Classical Turkish masnavi poetry format have been produced from XI. century to XIX. century. As for the Masnavi literature of the XVII.century, it is attached a particular importance due to the general panaroma of the century. As the XVII. century differs from the previous centuries,the masnavis of that century are different from the previous centuries. The XVII. century masnavis considerably reveal the mentality of the century.In the present study, the prevailing mentality century elements are identified and grouped under separate headings. The main goal of the study is to identify from which mindset the words and expressions stem after reading the masnavis. Therefore, after analyzing the XVII. century Ottoman Empire from many sources, the world of art and the real world were compared and each identified mindset element was put forward with its concrete response.Masnavi has been discussed in the framework of a classical approach since before now. In the research studies towards the tradition of Masnavi, it must be considered that the Masnavis are work of art and each of a century can create different effects on works of art. XVII. century Masnavis bear many important reflections of that century along with having several original qualifications . The present study is a product of being able to identify those reflections. In the present study, the mindset elements both belonging to the era and filtered through the tradition were identified. The mindset, the basics of the mindset, the relationship of mindset with the civilization, culture and art were tried to be discovered by handling such mindset elements as thoughts on life, religion, mysticism, individual life, poetry, understanding, social life, economic life, art, life, military life and mentality variations. Finally, how to use each identified element in constructivist education was evaluated.Keywords: XVII. Century, Masnavi, Mentality, Constructivist Education