Boşnakçadaki atasözleri ve deyimlerde Türkçenin izleri

Abstract

Balkan dillerine ilk Türkçe kelimelerinin gelişi Osmanlılarla oldu. Osmanlıların gelişleriyle Balkan halklarla ilk temas oldu ve uzun dönemli Osmanlı Devletinin hâkimiyetiyle Balkan dillerine de izleri bırakıldı. Balkan dillerindeki Türkçe kelimeler, Balkan halkları tarafından doğal bir şeklide benimsenmiştir. Arapça ve Farşça kelimelerin Türk diline mal olması gibi, bu kelimeler de Balkan topluluklarının dillerinin bir parçası konumuna gelmişlerdir. Türkçe aracıyla Boşnakçaya geçen kelimeler için Turcizmi, Turkizm, Orientalizm tabirleri Türkçe kökenli bütün kelimler için kullanılırlar. Atasözleri ve deyimler, milletin yaşadığı veya yaşaması muhtemel olan olayları ibret alınması ve dikkat edilmesi için anlatan sözlerdir. Dil özelliklerini atasözleri ve deyimler olmadan kullanmak ve geliştirmek mümkün değildir. Atasözleri ve deyimler geçmişten günümüze gelen, kısa ve özlü öğütler veren, toplum tarafından benimsenerek ortak olarak kullanılan kalıplaşmış sözlerdir. Atasözleri ve deyimler, kim tarafından ne zaman söylendiği bilinmediğinden anonimdir.Türk dilinden Balkan Boşnak diline geçen kelimeler konusunda çalışmalar içerisinde Abdulah Škaljić'in en önemli çalışmasıdır. Boşnakçadaki Türkçe unsurları bir araya getiren sözlükte Türkçe kökenli ve Türkçe aracıyla Boşnakçaya geçmiş 8742 Türkçe unsur bulunmaktadır.Boşnakça atasözleri ve deyimler hakkında en kapsamlı Boşnak eseri Mehmed-Beg Kapetanović Ljubušak tarafından yapılmış. Bosnalı Mülümanların kültürel tarihinin araştırmasını yaptı ve Müslümanların sözlü geleneklerini ilk kez araştırmasında topladı. Anahtar Sözcükler: Dil ve kültür ilişkileri, Turkizm, Atasözü, Deyim

The first Turkish words came to the Balkan languages with the Ottomans. When the Ottomans arrived they created the first contact with the people of Balkan and as a result of the long-term domination of the Ottoman Empire some traces were left in the Balkan languages as well. Turkish words in Balkan languages were adopted by the people of Balkan in a natural way. Arabic and Persian words present in the Turkish language became the part of the languages of the Balkan communities. The terms Turcizm, Turkism, Orientalism are used for the words which came to the Bosnian by way of Turkish and the words with Turkic origin.Proverbs and idioms are the words used to pay attention to and take a lesson from the things that the nation went through or things that probably may happen. İt is impossible to use and develop language features without using proverbs and idioms. Proverbs and idioms have come from the past to our days, they give short and concise advice and are adopted by society as common cliched words. Proverbs and idioms are anonymous, as it is unknown when and by whom they were said.The work by Abdulah Škaljić is the most important one among the studies on the words that came to The Balkan Bosnian language from the Turkic language. The dictionary of Turkic elements in Bosnian contains 8742 Turkic elements which are of Turkic origin or came to Bosnian by way of Turkish.The most comprehensive Bosnian work on proverbs and idioms has been done by Mehmed-Beg Kapetanović Ljubušak, who did a research of the cultural history of Bosnian Muslims and for the first time collected the oral word traditions of Muslims.Key words: Language and culture relationship, Turkism, Proverb, Idiom