Türk dili dergisi üzerine inceleme (1965-1970)

Abstract

Türk Dili dergisi ilk sayısından itibaren edebiyat ve kültür hayatımızdaetkin bir rol oynamıştır. Türk Dili konusunda yeni anlayışlara kapı açan dergi,cumhuriyet sonrası edebiyatımızın büyük bir kısmını günümüze dek takipeden süreli yayınlardandır.İlk çıktığı günden bu yana edebiyatımızın önde gelen yazar veşairlerine sayfalarında yer veren Türk Dili dergisinin incelenen 1965-1970yılları arasında Agâh Sırrı Levend, Ömer Asım Aksoy, Muzaffer Uyguner,Cahit Öztelli, Fahrettin Kırzıoğlu, Mehmet Salihoğlu, Emin Özdemir, OktayAkbal, Gündüz Akıncı, Selahattin Batu, Haydar Ediskun, Enver Naci Gökşen,Turgut Özakman gibi şahsiyetler yazılar yazmışlardır.Türk Dili dergisinin 1965-1970 dönemi içindeki dil ile ilgili polemikleri oyılların edebî ve fikrî manzarası hakkında bize bilgi vermektedir. Edebiyatçılararasında tartışılan en önemli konular; öz Türkçecilik hareketi ve Türk DilKurumudur.Bu dönemde dilde özleşme konusunda iki farklı anlayışın ortayaçıktığını görüyoruz: Halk diline yerleşmiş yabancı kelimeleri atıp yerlerineeski Türkçe köklerden kelime türetmeyi savunanlar ile dilde özleşmeyi kabuledip halk dilinde yerleşmiş yabancı kelimelerin kalması gerektiğinisavunanlar.Türk Dili dergisinde dönemin ünlü şairlerinin pek çok şiirine yerverilmiştir. Ayrıca yerli ve yabancı sayısız tiyatro ve kısa oyun dergideyayımlanmıştır. Derginin tiyatro ve sinema özel sayıları da alanındakiboşlukları kapatır, yerli ve yabancı pek çok yazar ve esere yer verirmahiyettedir.Derginin 1965-1970 yılları arasındaki edebî faaliyetlerini incelediğimizbu çalışmada ?dil? ile ilgili konuların ön planda olduğunu gördük. Dildevrimiyle beraber dil anlayışının değişen seyrini Türk Dili dergisindegözlemleyebiliriz. Ayrıca dilde özleşme hareketi ve teklif edilen yeni kelimeleretrafında oluşan tartışmalar bu süreli yayının sayfalarında yer bulmuştur.Bu çalışma ile Türk tarihinin önemli kültür devrimlerinden biri olan DilDevrimini özümseyen, bu anlayışla yeni eserler veren ve yayımlayan TürkDili dergisinin, edebiyat dünyasındaki yansımalarını göz önüne sermeyegayret ettik. Bu çalışmadan amacımız, döneme ait daha çok vesika ve bilgitoplayarak bunları sonraki araştırmalar için ilgililerin kullanımına sunmaktır.Anahtar Sözcükler1) Süreli Yayın2) Dil3) Dil Devrimi4) Öz Türkçecilik5) Türk Dil Kurumu

The periodical called Turkish Language has played an effective partin the array of literature and culture. This Turkish Language, which opened away of new understandings, is among the periodicals tracing our postrepublicliterature until present time.Between 1965-1970 in Turkish Language Periodical, which hasincluded our distinguished writers and poets in its issues, individuals such asAğah Sırrı Levend, Ömer Asım Aksoy, Muzaffer Uyguner, Cahit Öztelli,Fahrettin Kırzıoğlu, Mehmet Salihoğlu, Emin Özdemir, Oktay Akbal, GündüzAkıncı, Selahattin Batu, Haydar Ediskun, Enver Naci Gökşen, and TurgutÖzakman provided writings.Polemics taking part in the Turkish Language Periodical within theperiod between 1965 and 1970 provide invaluable information about theliteral and ideological view of the period. Most important topics discussed bythe literal figures of the period are movement of original Turkish andInstitution of Turkish Language.It can be seen that two different perceptions were generated in termsof purification of Turkish Language: ones advocating for the eradication of theforeign vocabulary used in the common language and replacing them withthe derivations of the Turkish roots, and the ones accepting the originmovement but advocating that the foreign vocabulary should be kept withinthe language.Within the periodical Turkish Language majority of Turkish poet ofthe period were included. In addition, innumerable Turkish and foreign dramaand short play were published in the periodical. Special issues of theperiodical focusing on the drama and cinema accommodated theinadequateness of the periodical in these fields. A great many works ofTurkish and foreign origin were included in the periodical.In this study, which focused on the literal activities between the yearsof 1965 and 1970, we observed that topics concerning ?language? have apriority. The transforming vision of the understanding concerning languagetogether with the language revolution can be observed in the PeriodicalTurkish Language. In addition the origin movement and the propounded newvocabulary range were included in the periodical.With this study we tried to reveal the reflections of the TurkishLanguage Periodical, which adopted Language Revolution ? one of the mostimportant cultural revolutions ? and produced new works with thisunderstanding. Our aim is to collect as many documents and information aspossible and provide them to the disposal of the other researchers.Key Words1) Periodicals Tracing2) Language3) Language Revolution4) Original Turkısh5) İnstitution of Turkısh Language