Kabûlî İbrahim Efendi, hayatı, edebî kişiliği ve divanı (inceleme-tenkitli metin-dizin)

Abstract

Tezin amacı; bilim dünyasında pek fazla tanınmayan Kabûlî İbrahim Efendi adlı Türk divan şairini ve Divan'ını tanıtmak, bunların Türk divan şiirindeki yerlerini tespit etmek ve eserin tam metnini ortaya koymaktır. Tezin kapsamı; Kabûlî İbrahim Efendi'nin hayatı, edebî kişiliği, Kabûlî Divanı'nın şekil ve muhteva yönünden incelenmesi ve eserin tenkitli metninin ortaya konulmasıdır. Bunun için araştırma, inceleme ve tenkit yöntemlerine baş vurulmuştur.Kabûlî, XVI. yüzyılda yaşamış bir divan şairidir. Asıl adı İbrahim'dir. Kütahya'nın Gediz ilçesinde doğmuş ve büyümüştür. İlk tahsilini de burada yapan Kabûlî, daha sonra İstanbul'a giderek burada medrese eğitimi görmüş ve ardından kadılık mesleğine atılmıştır. Sivas, Kars, Mısır gibi yerlerde ve daha çok Doğu Anadolu civarında kadılık yapmıştır. Kabûlî, devrin ileri gelen devlet adamlarından Sultan III. Murad, Özdemiroğlu Osman Paşa ve Ferhad Paşa ile ilişki kurmuş ve zaman zaman onlara şiirler sunmuştur. Kabûlî, 1591-1592 tarihinde son görev mahalli olan Mısır'dan gemiyle dönerken denizde boğularak ölmüştür. Kişilik olarak zevk ve safaya düşkün biri olarak anlatılan Kabûlî, Hanefî mezhebine bağlı, Sünni bir müslümandır.Kabûlî'nin bilinen tek eseri Divan'ıdır. Bu Divan'ın İzmir, İstanbul, Berlin ve Londra'da olmak üzere dört yazma nüshası bulunmaktadır. Divan'da 516'sı gazel olmak üzere 933 manzûme vardır. Ayrıca birçok yazma şiir mecmuasında Kabûlî'nin şiirlerinin bulunması, şiirlerinin beğenildiğini göstermektedir. Kabûlî Divanı; içindeki sosyal ve tarihî unsurların bolluğu, halk dili ve kültüründen alınma ?yumuş?, ?bıldır? benzeri ifadelerin çokluğu, arkaik kelimelerin ve deyimlerin çok sık kullanılması, ayrıca edebî sanatlar içinde cinasa ayrı bir önem verilip bu sanatın çok sık ve başarılı şekilde kullanılmış olmasıyla dikkati çekmektedir.

The purpose of this thesis is to introduce the Turkish divan poet Kabuli İbrahim Efendi and his Divan that is not known much in scientific literature, to determine its significance in Turkish divan poetry and to introduce the full text of the Divan. The thesis involves the life of Kabuli Efendi, his literary personality, analysis of his Divan according to forms and themes and criticized text of his Divan. Research, analysis and criticising methods are used.Kabuli was a poet who lived in the 16th century. His real name was İbrahim. He was born and raised in Gediz in Kütahya. He took his first education in this place and later he went to İstanbul. There he was educated in madrasah. After that he became a qadi. He went to many places like Sivas, Kars, Mısır and mostly to the eastern regions of Anatolia to perform his job. Kabuli raised relations with the most powerful statesmen of his era like Sultan Murat III, Özdemiroğlu Osman Pasha and Ferhad Pasha and sometimes he presented poems to them. Kabuli died in 1591/1592 by getting drowned in the sea while he was returning in a ship from Egypt which was his last place of service. Kabuli was known as a an addicted person to indulgence and pleasure. He was a Sunni Muslim adherent to Hanafi madhhab. Only known work of Kabuli is his Divan. There are four manuscript copies of this divan. Those are in İzmir, İstanbul, Berlin and London. There are 933 poems in this divan. Among these 516 poems are ghazals. Furthermore there are many poems of Kabuli in poetry anthologies. This indicates that his poems were appreciated in his time. Kabuli?s Divan is a significant work in which there are social and historical elements, many expressions like ?yumuş, bıldır? from the culture and language of the folk, many archaic words especially idioms, and artistic expressions particularly by using the art of ?cinas?.