Bismil Türkmen ağzı

Abstract

Diyarbakır ili Bismil ilçesinde merkezde Dumlupınar mahallesi ve Türkmenhacı, Bakacak (Seyit Hasan) ve Ulutürk (Türk Darlı) köylerinde kümelenen Türkmenlerin sahip oldukları ağız özellikleri, genel anlamda Türkiye Türkçesi ağızları ve özelde Doğu grubu ağızları için büyük önem arz etmektedir. Bismil Türkmen Ağzı, bağlı bulunduğu Doğu grubu ağızlarından ve bir alt grup olarak Diyarbakır ağzından ayrılarak Azerbaycan ve Irak Türkmen ağızları ile birleşen birçok fonetik ve morfolojik özellik göstermektedir. Leksik olarak da Bismil Türkmen Ağzı, özellikle Irak Türkmen ağızları ile çok büyük bir ortaklığa sahiptir. Bu birlikteliklerin ve farklılıkların ortaya konması hem Doğu grubu ağızlarının kendi içerisinde sınıflandırılmasına, hem de Doğu Oğuz grubu ağızlarının güney kanadının aydınlatılmasına ve kendi aralarındaki ilişkilerinin tespit edilmesine katkıda bulunacaktır.Türkmen kimliğinin temel alınması durumunda, Bismil Türkmen Ağzı, Şanlıurfa-Musul-Kerkük hattı ağızları ve bu hatta bazı Azerbaycan ağızlarının dahil olması ile oluşacak daire, etnik temelde gelişecek bir ağız grubu olarak bazı iskân problemlerinin çözümünde ipucu görevi görebilir.Bismil Türkmen Ağzının gösterdiği birtakım önemli dilsel farklılıklar nedeniyle, Diyarbakır ağzının kendi içerisinde farklı ağız katmanlarına ayrılabileceği sonucu da ortaya çıkmaktadır.

Dialect of Bismil Turkmens lives in Bismil which is one of the county of Diyarbakir and Turkmenhacı, Bakacak (Seyit Hasan) and Uluturk (Turk Darli) villages and Dumlupinar street in the centre, is very important for Turkey Turkish dialects in general and east group of them in special. Dialect of Bismil Turkmens has many phonetical and morphological features differ from east group of Turkey Turkish dialects and Diyarbakir dialect and connect with Azerbaijani and Iraq Turkmen dialects. Dialect of Bismil Turkmens has common lexical items with Iraq Turkmen dialects. Determining these differences and similarities will be useful to classify east group of Turkey Turkish dialects and lighten features of dialects of east Oghuz group and relationship between them.Considering Turkmen identity as prototipe, dialects of Bismil, Sanliurfa-Musul-Kerkuk line, and also some Azerbaijani dialects can consist as a dialect group which will develop in ethnic base can be a hint to solve location problems.Differing dialect of Bismil Turkmens with some important gramatical features requires classifying Diyarbakir dialect.