Fatma Önkol`un masal anlatıcılığı ve masalların anlatıcı - dinleyici ve anlatım ortamı açısından incelenmesi

Abstract

Masallar tozlu raflarda bekletilmeyi ya da yaşlanan belleklerde unutulmayı hak etmeyecek kadar canlı metinlerdir. Masallar sadece anlatıcıları, dinleyicileri ve anlatı ortamları içinde varlıklarını sürdürebilmektedirler. Bu bağlamda tez, Fatma Önkol'dan farklı ortamlarda derlenen masalların, anlatıcı-icracı, dinleyici-anlatı ortamı-derleyici ve anlatının özellikleri bağlamında bütüncül ve çok yönlü bir şekilde incelenmesine dayanmaktadır. Bu yöntemle masalı anlatan kişi, anlatı ortamı, dinleyici kitlesi, derlemeci ve derleme araçları gibi unsurların masal metnine etkilerinin görülmesi amaçlanmaktadır. Anlatıcının kişisel ve fiziksel özellikleri, yetiştiği kültürel ortam ile dinleyici kitlesinin özelliklerinin masal metinlerine hangi yönden etkilerinin olduğu ortaya konulacaktır. Araştırmanın kapsamını, kaynak kişinin farklı dinleyici kitlesinden oluşan beş gruba masal anlatması ve bu masalların anlatıcı-dinleyici ve anlatı ortamı açısından incelenmesi oluşturmaktadır. Tezde, bağlamsal kuramın ortaya çıkışı, gelişimi, halk bilimi çalışmalarındaki yeri ve bağlamsal kurama göre halk bilimi ürünlerini inceleme modelleri kısaca tanıtılmış ve bu modellerden yola çıkarak çalışmaya uygun bir model oluşturulmuştur. Oluşturulan modele göre önce anlatıcının dini inancı, eğitimi ve mesleği gibi kişisel özellikleri, anlatım ortamlarındaki kılık kıyafet seçimi, oturuşu ve beden dili gibi fiziksel özellikleri ile yetiştiği kültürel ortamın anlatımına etkisi ele alınarak incelenmiş; kaynak kişiyle doğal ortamda yapılan yönlendirilmiş görüşme sonucundan çıkarımlar yapılmıştır. Daha sonra dinleyicilerin-izleyicilerin, icra ortamının, icranın zamanının ve süresinin, derlemecinin ve derleme araçlarının anlatıcı ve anlatıya olan etkileri üzerinde durulmuştur. Ayrıca, anlatıcının, dinleyicilerin ve diğer unsurların masalların yapı, dil ve içerik özelliklerine ne gibi etkileri olduğu araştırılmıştır. Değerlendirmeler sırasında anket ve görüşme yöntemi dışında pasif katılımcı gözlemci olarak gözlem yöntemi uygulanmış ve gözlemler stüdyo tipi yapay ortam ve doğal ortamda hazırlanmış yapay ortamda gerçekleştirilmiştir. Bu araştırmanın sonucunda anlatıcı, dinleyici-anlatı ortamı ve anlatıdan oluşan bu sosyal olayın birbiriyle olan etkileşiminin sürekli ve dinamik bir yapı oluşturduğu tespit edilmiş ve masalların uygulamalı halk bilim çalışmalarıyla canlandırılmasının önemi vurgulanarak daha sonra yapılacak olan çalışmalara örnek oluşturması öngörülmüştür.

Story tales are so lively that they don't deserve to be at the corner. They keep on living with narrator, listener and ambiance. The thesis withstands with the story tales, from Fatma Önkol, which are totalitarian and multidirectional with this method, it is aimed that people should see the impact of narrator, ambiance and listener. It will mention about not only the impact of narrator's physical appearance but also the environment it was raised. The research consists of the narrator's telling story tales to five groups and the examination of them according to the narrator-listener on this thesis. On the thesis, the appearance and the development of contextual theory, the importance of folklore and also the samples, analysing of folklore, are introduced briefly according to the contextual theory. Besides, a sample which is acceptable to the research, is done. The narrator's religion, education job and her style of wearing, body gestures and physical apparance are examined and also some conclusions have been done according to the interview. Also it is stated about the impacts of listeners, ambiance, tim and duration on narrator. İt is also researched, the impacts of narrator, listener on the form, language and structure of story tales. When evaluated, observation is done and the observation is done in an artifical and natural ambiance. At the end of this resarch, it is concluded that the ambiance of narrator is dynamic and it is foreseen that the story tales should be aroused and they should be examples for the next researches.