17. yüzyıl Divânlarına göre IV. Murad`ın edebî biyografisi

Abstract

Osmanlı Devletinin on yedinci padişahı olan IV. Murad; Bağdat ve Revan seferlerini gerçekleştirmiş, içki ve tütüne getirdiği yasaklarla toplum düzenini sağlayarak, askerî ve idarî alanda birçok başarıya imza atmıştır. IV. Murad'ın ayrıca pehlivan, sporcu, usta bir at binicisi, silah kullanıcısı, sanatkâr, şâir ve bestekâr olduğu da tarihî kaynaklarda zikredilmiştir. Onun tüm bu özellikleri 17. yüzyıl divânlarına da yansımıştır. Bu tezde, tarihî kaynaklarla birlikte 17. yüzyıl divân metinleri taranarak, edebî açıdan IV.Murad'ın biyografisinin ortaya konulması ve edebiyat dünyasına tanıtılması amaçlanmıştır. Bu çalışmamızda, ilk olarak 17. yüzyılın tarihî olayları, sosyo-kültürel yapısı ve IV. Murad'ın tarihsel kişiliği hakkında bilgi edinilmiştir. Tarihî kaynaklar ve Evliya Çelebi'nin Seyahatnâme adlı eseri de incelenerek elde edilen bilgiler, 17. yüzyıl divân metinlerinden taranarak fişlenmiştir. Tarama sonucunda elde edilen edebî bilgiler, tarihî bilgilerle birleştirilerek kompoze edilmiştir. Çalışmamız doğrultusunda 17. yüzyılda yazılmış olan 70 divân taranmıştır. Divânlarda yapılan incelemeler sonucu IV. Murad'ın edebî biyografisi; doğumu, osmanlı tahtına çıkışı, askerî başarıları, saltanatı dönemindeki iç meselelerle mücadelesi, içki, kahve/kahvehâne, tütün yasakları, şahsiyeti, çocukları, edebî muhiti, şairliği, hattatlığı ve mûsikî-şinaslığı, eşyaları, spor faaliyetleri, at biniciliği ve atları, yaptırdığı mimarî eserleri, hastalığı ve ölümü olmak üzere 15 başlık altında incelenmiştir. IV. Murad'ın yukarıdaki belirtilen yönlerinin edebî açıdan ayrıntılı bir şekilde bu çalışmada incelenmesi, Divân Edebiyatı üzerinde yapılan akademik çalışmalara bir farklılık getirecek ve yeni çalışmalar için örnek teşkil edecektir.Anahtar Kelimler : IV. Murad, 17. yüzyıl, Divân Edebiyatı, divân

Murad IV, who was the seventeenth sultan of the Ottoman State, realized the Baghdad and Revan campaigns, provided for societal order with the prohibitions on alcohol and tobacco that he adopted and put his signature on many successes in the military and administrative fields. Furthermore, it is also mentioned in the historical resources that Murad IV was a wrestler, athlete, master horseman, user of weapons, artist, poet and composer. All of these attributes of his were also reflected in the seventeenth century divâns. This thesis has aimed to scan the seventeenth century divân texts together with the historical resources for setting forth the literary biography of Murad IV and to make it known to the world of literature. First of all, in our study, information was obtained on the historical events of the seventeenth century, the sociocultural structure and the historical personality of Murad IV. The information obtained was indexed on cards by scanning the seventeenth century divân texts and by also examining the historical resources and the work titled Seyahatnâme (Travel Book) by Evliya Çelebi. The literary information obtained as a result of the scanning was combined with the historical information and was composed. A total of 70 divâns written in the seventeenth century were scanned for our study. As a result of the studies made in the divâns, Murad IV's literary biography was examined under 15 headings: birth, ascension to the Ottoman throne, military successes, contentions with internal matters during his sultanate, his alcohol, coffee/coffeehouse and tobacco prohibitions; personality, children, literary milieu, his being a poet, calligrapher and lover of music; his belongings, sports activities, horsemanship and horses, architectural works of art he had built, his illness and death. The detailed examination in this study from a literary viewpoint of the aspects of Murad IV stated above will result in a difference in the academic studies made on Divân Literature and will constitute an example for new studies.Key Words : Murad IV, Seventeenth century, Divân Literature, divân