XVI. yüzyılda Dulkadirli Türkmenleri

Abstract

Anadolu'yu yurt edinen konargöçerler, yerleşik Türk unsurla birlikte, Türkistan'dan Balkanlara kadar yayılan Oğuz Türk gruplarının parçaları olup, Anadolu'daki müstakil beyliklerin de asli unsurunu oluşturmuşlardır. XIII. yüzyılda Maraş merkezli olarak kurulmuş olan Dulkadir Beyliği de Oğuz boylarınca tesis edilmiştir. Dulkadir Beyliği'nin Osmanlı hâkimiyetine girmesinden sonra onun bakiyesi olan ve büyük kısmını konargöçerlerin teşkil ettiği ahali de, beyliğe izâfeten Dulkadirli Türkmenleri ismiyle anılmıştır. Bu çalışma Dulkadir Beyliği'nin Osmanlı idaresine girmesinden sonra, beyliğin insan unsurunu oluşturan konargöçer Dulkadirli Türkmenlerini bir bütün olarak ele almayı amaçlamaktadır. Genel olarak Dulkadirli Türkmenlerini oluşturan boy ve aşiretlerin dağıldıkları sahalarla birlikte tespitinin amaçlandığı bu araştırmada, özel olarak Dulkadirli aşiretlerinin Osmanlı idaresi altındaki idari, iktisâdî ve içtimai durumları hakkında, XVI. yüzyıl Anadolu'sunda bulunan diğer konargöçer teşekküllerle ilgi kurulmak suretiyle bütüncül bir değerlendirme sunulması hedeflemektedir. Türkmenlerin, Dulkadir Beyliği idaresindeyken ve Osmanlı tebaası olduktan sonraki statüleri hakkında elde edilecek sonuçlar, bu misalden hareketle diğer konargöçer teşekküllere de şâmil yeni yargılara ulaşılmasını sağlayacaktır. Dulkadirli Türkmenlerinin konfederasyon yapısı, boyları ve bunların parçaları olan aşiret ve cemaatler ile onların yaylak ve kışlak mahalleriyle yurt edindikleri sahaların imkân dâhilinde tespit edilmesi, Anadolu'da Oğuz Türkmen yerleşmeleri hakkında tarihi bir mehaz oluştururken, bugüne kadar gelen etnik-kültürel-dinsel yapı hakkında da bağlantı sağlanabilecektir.

Nomadic people in Anatolia, along with settled Turkish groups, were the parts of Oguz Turks that spread from Turkistan to Balkans and formed the primary component of autonomous Beylics. Dulkadir Principality, which was founded around Maraş in the 13th century, was also established by Oguz Tribes. After Dulkadir principality came under the domination of Ottoman Empire, the community which was the rest of this principality and mostly composed of nomadic tribes, was referred as Dulkadir Turkomans. This study aims to deal with nomadic Dulkadir Turkomans, which formed the human source of Dulkadir principality, as a whole after the principality came under the domination of Ottomans. Generally, the main objective of this research is to determine tribes and clans that formed Dulkadir Turkomans, as well as the areas over which they spread. Also, it aims to provide an evaluation about the economic, administrative and social conditions of these Turkomans under the domination of Ottomans and to supply a general review, by referring to the other nomadic tribes in the 16th century Anatolia. The results as regards the status of Turkomans both when they were under the administration of Dulkadir Principality and after they became the subjects of Ottoman Empire, will help to make new conclusions about other nomadic tribes in Anatolia. As a result of this research, it will be possible to determine the confederation structures of Dulkadir Turkomans, their tribes, clans and communities, as well as their summer pastures and winter quarters. The study will also become a historical reference about the settlements of Oguz Turkomans and it will allow to form a connection concerning with the ethnic-cultural –religious structure that has survived up to the present time.