Günümüz kentinde kurban ritüeli

Abstract

Bu çalışmada Kurban Bayramı ritüelinin günümüz kent kurgusu içindeki yeri ve kurban bayramı için üretilen çözümlerin kültürel aktarım açısından uygulanabilirliği ele alınmıştır. Merkezine kurbanı alarak mekân, zaman, insan çerçevesinde halk bilimsel bir inceleme yapılmıştır. Konuya ritüellerin korunması ve kültürel bellek açısından işlevleri bağlamında yaklaşılmıştır. Çalışmada, aile ritüeli olan kurban bayramının dönüşümü, geleneksel kurban bayramı ritüellerinde bireylerin üstlendiği rolün kentteki dönüşümü üzerinde durulmuştur. Bu kapsamda kurban eylemi; gerçekleştirilme zamanı, aktörü ve mekânı ile bahse konu ritüelin bütününü teşkil eder. `Birinin eksikliği ritüelin işlevinde bir değişiklik meydana getirir mi? Geleneksel mekânlarda ve günümüz kent kurgusu öncesi kentlerde kurban ritüelleri özelinde herkesin avlusunda hangi kültür örüntüsü kuşaktan kuşağa aktarılıyordu? Medya ve endüstri kurban bayramının hangi yönünü ön plana çıkarıyor? Kurban için 'bayram ritüeli' vardır. Seri üretim yani kurban kesimini zincirlemeyle yapan bir mezbahada bayram ritüelleri bulunabilir mi ?` sorularından hareketle kurban bayramı ritüelinin kentte nerede durduğunu ve dönüşümünü ortaya çıkarmak amaçlanmıştır. 1950'lerden sonra gecekondularla kentleşen günümüz kentleri, kent kurgusunu Avrupa ve Amerika kentlerini model alarak gerçekleştirmeye çalışmıştır. Türk kentleri, gecekonduları da apartmanlaştırmış, kurban bu kurgunun içinde yer almamıştır ve kurban konusunda da Avrupa Birliği ülkeleri model alınmıştır. Kurbana dair getirilen çözüm öneri ve uygulamaları Avrupa kentlerindeki gibi kurban bayramının ötekileştirilmesine neden olmuştur. Kurbanın kent dışındaki mezbahalara taşınması, toplu kesim görüntüleri ile kent kurgusunda ötekileştirilen kurban bayramı, çatışma alanına dönüşmüş, hayvanseverlik üzerinden yapılan tartışmalar çağdaş ve çağ dışılık düzleminde yürütülmüştür. Medyanın kurban bayramına dair `vahşet`, `kan`, `kaçan boğalar`, `acemi kasaplar` üzerine algı oluşturması ve karikatürlerdeki masum kurbanlıklar imajı bu tartışma alanının zeminini oluşturmuştur. Kurban endüstrisi gibi güçlü bir alanın olduğu saptanmış, kültür endüstrisi açısından kurban bayramının `bayram` yönüyle tüketim kültürüne kazandırıldığı, kurban yönünün yok sayıldığı belirlenmiştir. Kent, kalabalıkların isteğini karşılayamamıştır. Kentte Kurban bayramının iki uygulamaya evrilmeye başladığı belirlenmiştir: `sanal kurban` ve `mekanik kurban`. Kurbanın saklanarak gerçekleştirilmesi çözümü, ritüelin sorgulanmasını doğurmuştur. Kurban bayramının ritüel özelliğini yitirip et üretim alanına dönüştüğü tespit edilmiştir.

In this study, the place of the Ritual of the Sacrifice in modern societies and the practicality of the solutions that have been found for this ritual have been questioned on a cultural transmission aspect. Placing the sacrificed animal in the main center of the discussion, with the addition of secondary aspects like the location, the time and the actors of the ceremony, a folkloristic analysis has been made. Preserving the rituals and their importances and impacts on the collective memory have formed the basis of this study.In this work, the evolution of this family ritual that is the Ritual, and the evolution of the traditional parts played by individuals during this ceremony have been focused on. In this context, the act of sacrificing, the time of sacrifice, the actors and the location constitute the entirety of an authentic ceremony. So is the lack of an actor a setback for the ritual? In traditional places and before this modern attitude towards this practice in cities, what were the cultural traditions and customs that were being passed on regarding this ritual? Which aspects of this ceremony are being put forward by the media and the meat industry? During the ritual a set of rituals are traditionally performed. Knowing that, in a context of mass production, meaning in a slaughterhouse where the animals are sacrificed almost mechanically, can we expect an authentic ceremony? The urbanization that occurred after 1950's in Turkey, has pushed people into working on an urban structure that is inspired by European and American towns. Turkish cities and slums have been modernized and the willingness to use cities from the European Union as models have caused the practice of sacrifice of being fazed out. The solutions that have been brought and applied regarding this ceremony have played a major role in the marginalization of the Ritual of the Sacrifice, like in many other european countries. Moving the sacrificing into slaughterhouses outside of cities and the unsettling images displaying the collective massacre of the animals have been key factors in the alienation of this ritual that turned into a debate subject where one questions it's place in a modern world and the primitive aspect of this practice. The representation of this ritual by mainstream media by the use of keywords like `violence` ` blood` `fleeing cows` and `inexperienced butchers` and the many caricatures of this traditional event portraying the sacrificed animals in an innocent way have been the basis of this discussion. The existence of a sacrifice industry and the transformation of a traditional ritual into a consumerism tool, thus being stripped from its cultural importance has been noticed. This modern attitude has been incompatible with the mass opinion. In cities, the ritual has evolved into two practices: the `virtual sacrifice` and the `mechanical sacrifice`. The act of hiding the sacrifice has generated the questioning of the ritual itself. It has been noticed that this ceremony has lost it's aspect of a ritual and has been turned into a meat market tool.